Πως μπορούμε να προλάβουμε τη Σεπτορίωση στα σιτηρά;

Γράφει: η Ομάδα γεωπόνων της Farmacon - Farmacon Team

Μάλλον διανύουμε μια εποχή αλλαγών…

Το παθογόνο Septoria tritici, είναι ένα από τα μεγαλύτερά προβλήματα της καλλιέργειας του σίτου και οι απώλειες που προκαλεί μπορούν να φτάσουν σε αρκετά υψηλά ποσοστά. Παρόλο που η αντίσταση των ποικιλιών του σιταριού στην ασθένεια έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, παραμένει μόνο μερική, δηλαδή μια στρατηγική εφαρμογής των κατάλληλων μυκητοκτόνων είναι απαραίτητη για την προστασία της απόδοσης.

Το πρόβλημα με την εκτεταμένη και μη σωστή χρήση μυκητοκτόνων είναι ότι μπορεί να μεταβάλλει τον πληθυσμό του παθογόνου σε έναν ανθεκτικό πληθυσμό απέναντι στα εφαρμοζόμενα μυκητοκτόνα σκευάσματα και αυτό μπορεί να συμβεί σταδιακά ή και απότομα, όπως συνέβη με τις στροβιλουρίνες.

Η τρέχουσα πρόκληση είναι να υιοθετηθούν στρατηγικές οι οποίες θα βοηθήσουν στη μείωση της πίεσης επιλογής του παθογόνου, συνάμα με τη διατήρηση της υπάρχουσας χημείας, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο της σεπτορίωσης στο χωράφι.

Συμπτώματα και ζημία του Septoria tritici

Η ασθένεια προσβάλει όλα τα εναέρια μέρη των φυτών.

Αρχικά στα κατώτερα φύλλα εμφανίζονται υδατώδη, χλωρωτικά στίγματα που προοδευτικά εξελίσσονται σε ακανόνιστες κηλίδες που περιορίζονται από τα νεύρα των φύλλων, αρχικά κίτρινου και αργότερα κοκκινοκαφέ χρώματος με γκρι-σταχτί κέντρο. Πάνω στις κηλίδες σχηματίζονται τα πυκνίδια του μύκητα που είναι σφαιρικά, ζελατινώδεις και έχουν γκρι-καφέ χρώμα.

Στην περίπτωση του S. tritici από τα ώριμα πυκνίδια εξέρχονται υπόλευκες μάζες σπορίων.

Ο S. nodorum προσβάλει και τους στάχεις και τους κόκκους. Κατά την άνθηση, με υγρό καιρό, αναπτύσσονται κηλίδες στα λέπυρα σκούρου καφέ ως μαύρου χρώματος λόγω του σχηματισμού των σπορίων του μύκητα. Στην περίπτωση του S. nodorum ρόλο στη ανάπτυξη των συμπτωμάτων παίζει η παραγωγή τοξινών, σεπτορίνη, οχρασίνη, από τη μεριά του μύκητα, που προκαλούν νέκρωση των φυτικών ιστών.

Η σεπτορίνη επηρεάζει την αναπνοή και μειώνει το ρυθμό ανάπτυξης των φυτών, ενώ η οχρασίνη εμποδίζει τη φωτοσύνθεση και μειώνει το άνοιγμα των στομάτων. Με ιδανικές συνθήκες η ασθένεια μπορεί να εξελιχθεί σε επιδημία μειώνοντας την παραγωγή 35-50%.

Γιατί όμως τελικά η σεπτορίωση αποτελεί μια πρόκληση;

Η σεπτορίωση είναι μια ασθένεια η οποία ευνοείται ιδιαιτέρως από τον υγρό καιρό.

Ανθεκτικές ποικιλίες δημιουργούνται για την αντιμετώπιση του παθογόνου αλλά αυτό που τελικά επιτυγχάνεται είναι η καθυστέρηση της εκδήλωσης της ασθένειας και όχι η αποτροπή της μόλυνσης. Η μοναδική περίπτωση που μπορεί η ασθένεια να περιοριστεί είναι οι ξηρές καιρικές συνθήκες.

Μόνο οι τρόποι δράσης πολλαπλών θέσεων έχουν διατηρήσει την αποτελεσματικότητά τους έναντι του παθογόνου, με ιστορικό ανθεκτικότητας σε ομάδες μυκητοκτόνων μίας θέσης. Όλα ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικά όταν εισήχθησαν για πρώτη φορά και όλα επιλέχθηκαν για ανθεκτικά στελέχη του παθογόνου, με αποτέλεσμα τα μειωμένα επίπεδα επιδόσεων στον αγρό, τα οποία για πρώτη φορά θεωρούνται ως απώλεια της θεραπευτικής δραστηριότητας. Αυτή η υποβάθμιση της αποτελεσματικότητας έχει συμβεί σε άλλες περιπτώσεις σταδιακά, ενώ σε άλλες περιπτώσεις έχουμε κατά συρροή απώλειες.

Πως μπορούν να μειωθούν οι απώλειες;

Οι ορθές γεωργικές πρακτικές για ακόμη μία φορά έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Έρευνες  διεξάγονται σχετικά με την επίδραση των αγρονομικών παραγόντων στην εξέλιξη της ασθένειας.

Η έρευνα έδειξε ότι οι παράγοντες ποικίλλουν ως προς την επίδρασή τους σε μια επιδημία σεπτορίωσης, με την ανθεκτικότητα της ποικιλίας να είναι η μεγαλύτερη επιρροή. Η καθυστέρηση της ημερομηνίας σποράς κατά ένα μήνα έχει επίσης σημαντική επίδραση στα επίπεδα εμφάνισης της σεπτορίωσης. Με τη σπορά μίας ευπαθούς ποικιλίας σίτου, τα επίπεδα της προσβολής ήταν παρόμοια με μια μετρίως ευαίσθητη ποικιλία που σπάρθηκε νωρίς. Ομοίως, η έρευνα δείχνει ότι η σπορά μιας ανθεκτικής ποικιλίας αργά, προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για τη μείωση των εισροών μυκητοκτόνων.

Η πυκνότητα σποράς έχει κάποια επίδραση, αλλά όχι σε όλες τις περιπτώσεις, ανάλογα με την ικανότητα αδελφώματος της καλλιέργειας. Σε εποχές χαμηλής πίεσης ασκούμενη από το παθογόνο, η επίδραση της πυκνότητας σποράς των καλλιεργειών στην ανάπτυξη της νόσου είναι πιο εμφανής, υπερκαλύπτοντας όλους τους άλλους παράγοντες.

Τι γίνεται σχετικά με την ανθεκτικότητα σε μυκητοκτόνα σκευάσματα;

Μετά την απομόνωση του παθογόνου Septoria tritici στο εργαστήριο, βρέθηκε πως η αποτελεσματικότητα διαφόρων ομάδων μυκητοκτόνων έχει μειωθεί. Σε άλλα η αποτελεσματικότητά τους έχει μειωθεί στο 50%, σε κάποια άλλα ενώ ήταν στο 90-100%, έπεσε στο 70% μέσα σε 5-6 χρόνια εφαρμογής τους.

Αυτό που είναι πλέον προφανές είναι πως η μείωση της αποτελεσματικότητας των μυκητοκτόνων μόνο μιας θέσης δράσης, απαιτεί τελικά νέες εναλλακτικές στρατηγικές αντιμετώπισης της ασθένειας στο χωράφι. Νομοτελειακά, η υπάρχουσα κατάσταση οδηγεί σε σκευάσματα πολλαπλών θέσεων δράσης. 

Γιατί είναι σημαντική η έγκαιρη πρόληψη;

Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις μόλυνσης από το μύκητα της σεπτορίωσης στα σιτηρά πραγματοποιούνται μέσω της διάδοσης του παθογόνου μέσω της βροχής, από τα κατώτερα φύλλα προς τα ανώτερα, φυσική εξάπλωση της ασθένειας μπορεί επίσης να εκδηλωθεί και απουσία βροχής. Ειδικότερα η μόλυνση μπορεί να συμβεί όταν το 3ο και 4ο φύλλο υπερκαλύπτουν τα ανώτερα φύλλα, κατά την εμφάνισή τους.

Η απόδοση των σιτηρών εξαρτάται από τη δέσμευση φωτός από το θόλο, γι'αυτό είναι σημαντικό να διατηρίται το πράσινο φύλλωμα για όσο το δυνατόν περισσότερο. Κάθε πέντε επιπλέον ημέρες πλήρους ανάκτησης φωτός από ένα πράσινο θόλο θα πρέπει να συσχετίζονται με 1.0 t / ha επιπλέον ανάπτυξης καλλιέργειας.

Το δεύτερο φύλλο είναι υπεύθυνο για το 20-25% της δέσμευσης φωτός και το ανώτατο φύλλο στο θόλο, το φύλλο σημαία, για το 40-50% της ηλιακής ενέργειας και μαζί με το ωτίδιο, είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας απόδοσης.

Η εφαρμογή μυκητοκτόνων στο σωστό στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας είναι ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας για τη σωστή αξιοποίηση των μυκητοκτόνων, καθώς η θεραπευτική τους δράση στο χωράφι μειώνεται ως αποτέλεσμα των μετατοπίσεων στον πληθυσμό του παθογόνου της σεπτορίωσης. Πολύ σημαντικό είναι να κατανοήσουμε την προληπτική εφαρμογή των κατάλληλων μυκητοκτόνων σκευασμάτων, τα οποία θα έχουν αντισποριογόνο δράση.

Η χρήση μυκητοκτόνων με υψηλά επίπεδα αντοχής στο φύλλωμα της καλλιέργειας θα βοηθήσει στη διατήρηση της προστασίας και στη μεγιστοποίηση της καθυστερημένης δέσμευσης φωτός.

Πώς βοηθάει η χημεία

Μεγάλη σημασία έχει το πως κινούνται τα μυκητοκτόνα μέσα στο φυτό. Ένα μυκητοκτόνο σκεύασμα θα πρέπει να παραμένει, για το απαιτούμενο χρονικό διάστημα στο φύλλωμα, έτσι ώστε η δραστική ουσία που μας ενδιαφέρει να φτάσει στο φυτό. Εν συνεχεία, το μυκητοκτόνο πρέπει να φθάσει στο σημείο στόχο των ευαίσθητων παθογόνων και να παραμείνει στο φυτό όσο το δυνατόν περισσότερο για να διατηρηθεί η καταπολέμηση της νόσου.

Επίσης, η κατεύθυνση της κίνησης του φυτοπροστατευτικού μέσα στο φυτό είναι σημαντική. Επιθυμητή είναι η ακροπεταλική κίνηση (κίνηση προς τα άνω, μέσω του ξυλώματος), εννοώντας πως η κίνηση εμφανίζεται στο φύλλωμα και ενδεχομένως στη νέα ανάπτυξη.

Για την κατανόηση της δράσης κάποιων μιγμάτων για την αντιμετώπισης της σεπτορίωσης, ας περιγράψουμε την παρακάτω περίπτωση:

Σε ένα μίγμα με τις δραστικές ουσίες benzovindiflupyr+ prothioconazole, η κίνηση της πρώτης δραστικής μέσα στο φυτό είναι αργή, έτσι η συγκεκριμένη ουσία συσσωρεύεται μεταξύ του κηρώδους στρώματος των φύλλων και κατά συνέπεια αποτελεί ένα απόθεμα μυκητοκτόνου για το φυτό. Αυτό το απόθεμα διατηρείται για ένα χρονικό διάστημα λόγω της λιπόφιλης φύσης του, όπου και μεταφέρεται στα κύτταρα των φύλλων, εμποδίζοντας την βλάστηση των σπορίων, τη διείσδυσή τους καθώς και την ανάπτυξη μυκηλιακών υφών. Η δεύτερη δραστική από την άλλη, κινείται αρκετά πιο γρήγορα, έχοντας ένα συμπληρωματικό προφίλ δράσης ως προς την πρώτη δραστική.

Η αργή κίνηση της πρώτης δραστικής, επίσης σημαίνει και χαμηλό βαθμό υποβάθμισης αυτής και κατά συνέπεια ισχυρή δράση ενάντια στη σεπτορίωση. Η καλή σταθερότητα, τόσο εντός των κυττάρων των φυτών όσο και των μυκήτων, είναι μια βιοκινητική ιδιότητα που έρχεται στη συνέχεια στο παιχνίδι, εξασφαλίζοντας επαρκή ενεργό δράση για να φροντίσει οποιαδήποτε λανθάνουσα λοίμωξη στο φυτό και να εξασφαλίσει τη μακροζωία του ελέγχου των ασθενειών.

Ποιες είναι οι πραγματικές προοπτικές;

Αέρας αλλαγής πνέει παντού… τόσο στον πληθυσμό του μύκητα όσο και στην αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων μυκητοκτόνων για τον έλεγχο της ασθένειας. Η υιοθέτηση στρατηγικών ανθεκτικής διαχείρισης δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική, αφού η διατήρηση της αποτελεσματικότητας της υπάρχουσας χημείας είναι απαραίτητη τόσο για να παρατείνει τη ζωή της όσο και για να διατηρήσει την αποτελεσματικότητά της σε ένα επίπεδο που μπορεί να βοηθήσει στην προστασία της νέας χημείας μυκητοκτόνου που βρίσκεται στο δρόμο της.

Σαφώς και κατασκευάζονται νέα μυκητοκτόνα σκευάσματα με νέους τρόπους δράσης, αλλά το ζητούμενο είναι να μπορέσουμε να διατηρήσουμε όσο το δυνατό περισσότερο τη μακροζωία τους. Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για την επίτευξη αυτού και αυτός είναι οι ορθές γεωργικές πρακτικές.

Συμβουλές διαχείρισης της σεπτορίωσης

► Επιλογή ανθεκτικής ποικιλίας

► Χρήση μυκητοκτόνων πολλαπλών θέσεων δράσης υπό τις κατάλληλες προϋποθέσε

► 

• Εφαρμογή την κατάλληλη χρονική στιγμή, υψίστης σημασίας

Ολοκληρωμένη προσέγγιση της αντιμετώπισης της σεπτορίωσης

Η πιο προσεκτική παρακολούθηση των καλλιεργειών, η υιοθέτηση ποικιλιών με καλύτερη αντοχή, τα στενά χρονικά διαστήματα ψεκασμού και ένα προληπτικό πρόγραμμα μυκητοκτόνων που είναι καλά προσαρμοσμένα στον κίνδυνο της ασθένειας είναι οι βασικές στρατηγικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν.

Η θεραπευτικές αγωγές ενάντια στη σεπτορίωση όλο και φθίνουν. Οπότε η επόμενη κίνηση είναι η πρόληψη. Επίσης, ο συστηματικός έλεγχος των καλλιεργειών, μαζί με τη συμπερίληψη άλλων περιοριστικών παραγόντων, καθώς και βαθμούς επικινδυνότητας, θα μας βοηθήσουν να πάρουμε τις καταλληλότερες αποφάσεις.

Με την καλλιέργεια ποικιλιών ανθεκτικότερων στη σεπτορίωση, υπάρχει μια μεγαλύτερη ευελιξία στο χρόνο σποράς, οπότε και οι εισροές προσαρμόζονται αναλόγως. Επίσης, η σωστή εναλλαγή των δραστικών ουσιών με διαφορετικό τρόπο δράσης, αποτελεί τρόπο διαχείρισης της αντίστασης.

blog.farmacon.gr 

Βιβλιογραφία

Bartett, D. W., Clough, J. M., Godfrey, C. R., Godwin, J. R., Hall, A. A., Heaney, S. P., & Maund, S. J. (2001). Understanding the strobilurin fungicides. Pesticide Outlook, 12(4), 143-148.

Brent, K. J., & Hollomon, D. W. (1995). Fungicide resistance in crop pathogens: How can it be managed? (p. 48). Brussels: GIFAP

Cools, H. J., & Fraaije, B. A. (2008). Are azole fungicides losing ground against Septoria wheat disease? Resistance mechanisms in Mycosphaerella graminicola. Pest Management Science: formerly Pesticide Science, 64(7), 681-684.

Torriani, S. F., Brunner, P. C., McDonald, B. A., & Sierotzki, H. (2009). QoI resistance emerged independently at least 4 times in European populations of Mycosphaerella graminicola. Pest Management Science: formerly Pesticide Science, 65(2), 155-162.