Νηματώδεις, τα έξυπνα παράσιτα

Αυτό το επιβλαβές παράσιτο το οποίο ζει στο έδαφος προκαλεί μη ανεπτυγμένα και μη παραγωγικά φυτά. Ένας κοινός τρόπος για τον εντοπισμό του προβλήματος είναι τα μολυσμένα φυτά που θα μαραθούν γρήγορα υπό ζεστές καιρικές συνθήκες.

Οι νηματώδεις προκαλούν χαρακτηριστικά συμπτώματα στα υπόγεια τμήματα των φυτών. Οι προνύμφες εισέρχονται στις ρίζες, στον κεντρικό κύλινδρο και τρέφονται από τα αγγειακά παρεγχυματικά κύτταρα.

Στις ρίζες σχηματίζονται ακανόνιστα, πεπλατυσμένα φυμάτια με τη μορφή κόμβων ή εξογκωμάτων που δημιουργούνται από την παραγωγή υπερτροφικών κυττάρων του φλοιού των ριζών. Η δημιουργία των εξογκωμάτων οφείλεται στην παραγωγή τοξικών οισοφαγικών εκκριμάτων από τους νηματώδεις που διεγείρουν την παραγωγή γιγαντιαίων κυττάρων στα οποία ζουν ως ενδοπαράσιτα και από τα οποία τρέφονται.

Η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από τον πληθυσμό και το είδος των νηματωδών και από το είδος και την ευπάθεια του ξενιστή.

Οι προσβεβλημένες ρίζες σταματούν να αναπτύσσονται και κοντά στο σημείο προσβολής εκφύονται πολλές πλάγιες ρίζες. Συμπτώματα εμφανίζονται και στο υπέργειο τμήμα των φυτών χωρίς βέβαια να είναι χαρακτηριστικά της προσβολής από νηματώδεις. Λόγω καταστροφής του ριζικού συστήματος τα φυτά δεν απορροφούν τις απαραίτητες ποσότητες νερού και θρεπτικών στοιχείων με αποτέλεσμα να παρατηρείται μειωμένη ανάπτυξη των φυτών, μάρανση, χλώρωση ή και ξήρανση των φύλλων, μειωμένη καρποφορία και συνεπώς μειωμένη παραγωγή.

Γιατί είναι έξυπνοι οι νηματώδεις;

► Ανατομικές ιδιαιτερότητες:

Οι νηματώδεις έχουν όλοι ένα μοναδικό εργαλείο, ένα είδος βελόνας το οποίο το χρησιμοποιούν για να τρυπούν τα κυτταρικά τοιχώματα και έτσι να εισάγουν τις εκκρίσεις τους εντός των φυτικών κυττάρων του ξενιστή. Επίσης, παρουσιάζουν μορφολογικές ιδιαιτερότητες καθ’όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους, όπως επί παραδείγματι, τροποποιήσεις στον οισοφάγο τους.

► Οι ουσίες που εκκρίνουν:

Οι νηματώδεις εκκρίνουν ένα είδος πρωτεϊνών κατά την εγκατάστασή τους στο σώμα του ξενιστή. Αυτές οι πρωτεΐνες είναι πολύ σημαντικές για την αρχική μόλυνση και για την επιτυχή εγκατάσταση των νηματωδών. Εν συνεχεία όμως, οι πρωτεΐνες αυτές διαφέρουν σημαντικά στα διάφορα αναπτυξιακά και παρασιτικά στάδια του νηματώδη γεγονός και ιδιότητα που τελικά οδηγεί σε έναν επιτυχή παρασιτισμό.

► Τροποποιήσεις της γονιδιακής έκφρασης του ξενιστή:

Προκαλούν δραστικές τροποποιήσεις της γονιδιακής έκφρασης στα κύτταρα του φυτού-ξενιστή που οδηγούν σε σύνθετες μορφολογικές, βιοχημικές και μεταβολικές αλλαγές. Μεταφέρεται στον ξενιστή ένας τεράστιος όγκος εξαιρετικά συμπυκνωμένων πρωτεϊνών. Ο αριθμός αυτών των πρωτεϊνών μπορεί να διαφέρει στα διάφορα εξελικτικά στάδια. Οι νηματώδεις εναποθέτουν τα απεκκρίματά τους είτε εξωτερικά της μεμβράνης του πλάσματος είτε εσωτερικά στο κυτταρόπλασμα. Σημαντικό είναι πως αμφοτέρων των περιπτώσεων, κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες μπορούν και μιμούνται τα μονοπάτια μετάδοσης τα οποία και οδηγούν στην τροποποίηση της γονιδιακής έκφρασης των κυττάρων του φυτού-ξενιστή.

Επίσης, πέραν της εισαγωγής των δικών τους πρωτεϊνών στο σώμα του ξενιστή, οι νηματώδεις έχουν την ικανότητα να τροποποιούν και να υποβαθμίζουν τα φυτικά κύτταρα στα οποία παρασιτούν.

► Οι νηματώδεις μπλοκάρουν του αμυντικούς μηχανισμούς των φυτών:

Οι νηματώδεις μπορούν και καταστέλλουν τα περισσότερα γονίδια των φυτών που εμπλέκονται στις διαφορετικές αμυντικές οδούς αυτών.

► Οι νηματώδεις χειρίζονται οδούς των μικρών παρεμβαλλόμενων μορίων RNA (miRNAs)των φυτών για επιτυχή παρασιτισμό:

Από τη στιγμή που αυτές οι οδοί εμπλέκονται σε αντιδράσεις άμυνας των φυτών κατά των παθογόνων, καταδεικνύεται πολύ σημαντική η ικανότητα των νηματωδών να χειρίζονται αυτές τις οδούς προς όφελός τους.

Είκοσι miRNA βρέθηκαν να έχουν διαφορετικά σχήματα έκφρασης μεταξύ ευαίσθητων και ανθεκτικών γραμμών σόγιας κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης με Η. Glycines.

Ομοίως, μια πρόσφατη μελέτη επιβεβαίωσε ότι η πλειονότητα των miRNAs από ρίζες ντομάτας που έχουν μολυνθεί με Μ. Incognita ήταν σημαντικά τροποποιημένες.

Απ’ότι διαπιστώθηκε, οι νηματώδεις είναι ιδιαίτερα παράσιτα και εξαιρετικά ευφυείς οργανισμοί. Γι’αυτό το λόγο χρίζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Πέραν λοιπόν την χημικής καταπολέμησής τους, θα πρέπει να ακολουθηθεί μια σειρά από επιπλέον καλλιεργητικά μετρά, όπως:

► Ένα υγιές χώμα θα έχει μια σειρά μικροοργανισμών που είναι αρπακτικά ή παράσιτα νηματωδών. Όλοι οι συνηθισμένοι τρόποι οικοδόμησης ενός υγιούς εδάφους, όπως η προσθήκη κομποστοποίησης, η προσθήκη, θα βελτιώσουν τον έλεγχο των νηματοειδών.

► Η πρακτική της αμειψισποράς μπορεί να βελτιώσει μια παθογόνα κατάσταση. Η εναλλαγή μεταξύ ευαίσθητων και μη ευαίσθητων καλλιεργειών θα μειώσει αισθητά τους πληθυσμούς των επιβλαβών νηματωδών. Παραδείγματα ανθεκτικών και κατ’επέκταση αφιλόξενων φυτών για τους νηματώδεις είναι το μπρόκολο, ο αραβόσιτος, τα λαχανάκια Βρυξελλών και το πράσο.

► Τα καλλιεργητικά εργαλεία θα πρέπει να είναι καθαρά και απολυμασμένα προς εμποδισμό της εξάπλωσης των νηματωδών.

► Κατά τη συγκομιδή των μολυσμένων φυτών, αφαιρέστε όσο το δυνατόν περισσότερο μολυσμένη ρίζα από το έδαφος και απομακρύνετε όσο το δυνατό μεγαλύτερες ποσότητες χώματος.

► Η ηλιοαπολύμανση μπορεί να αποτελέσει έναν από τους τρόπους αντιμετώπισης των νηματωδών. Εφαρμόζεται με κάλυψη του εδάφους με πλαστικό με στόχο την αύξηση της θερμοκρασίας έως τους 45-50 οC στα ανώτερα 10 cm της επιφάνειας του εδάφους. Σε αυτές τις θερμοκρασίες, μεγάλο ποσοστό των νηματωδών μπορεί να εξουδετερωθεί ενώ οι περισσότεροι ωφέλιμοι οργανισμοί δε ζημιώνονται. Η διαδικασία της ηλιοαπολύμανσης διαρκεί για 4-6 εβδομάδες.

► Χρήση ανθεκτικού πολλαπλασιαστικού υλικού.

► Βαθύ όργωμα 20-25 εκ. και στην συνέχεια  φρέζα

► Αύξηση οργανικής ουσίας εδάφους

πηγη:blog.farmacon