Νεπέτα: Το μαγιοβότανο με τις πολλές ευεργητικές ιδιότητες για τον άνθρωπο αλλά και τις γάτες

Η λατινική του ονομασία είναι Nepeta cataria. Το φυτό είναι αρωματικός και πολυετής θάμνος, έχει γκριζοπράσινα φύλλα και μικρά λευκά ή μωβ λουλούδια Προέρχεται από τη νότια Ευρώπη αλλά σήμερα φυτρώνει σε όλο το νότιο ημισφαίριο και σε άλλες περιοχές με εύκρατο κλίμα. Μοιάζει εκπληκτικά με τα υπόλοιπα είδη της μέντας μιας και ανήκει στην ίδια οικογένεια (Lamiaceae).

Είναι σπάνιο φυτό. Φυτρώνει σε χέρσους αγρούς, άκρες δρόμων, πλαγιές και αναχώματα. Ημιαυτοφύεται σε μερικά μέρη.

Είναι πολυετής πόα με γκριζωπή όψη. Στέλεχος που έρπει, 20- 60 εκατοστά, με πολλές διακλαδώσεις από τις οποίες άλλες είναι όρθιες και άλλες πλαγιαστές, άγονες. Φύλλα έμμισχα, αντίθετα, χνουδωτά, καρδιόσχημα, με οδοντωτά άκρα. Άνθη λευκά – υποκίτρινα ή ρόδινα με πορφυρές κηλίδες, που σχηματίζουν διακλαδισμένο στάχυ που ανθίζουν το καλοκαίρι, ενώ φτάνει σε ύψος το 1m. Ρίζα λεπτή, ινώδης.

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι ανθοφόρες κορυφές του φυτού. Τα φύλλα και οι ανθοφόρες κορυφές συλλέγονται από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Έχει ανακαλυφθεί πως έχει αντιμικροβιακές και μυκητοκτόνες ιδιότητες και είναι αποτελεσματικό για την καταπολέμηση του Staphylococcus aureus.

Οι Ρωμαίοι γιατροί το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύσουν πληθώρα ασθενειών, ενώ στο Μεσαίωνα καταπολεμούσαν με αυτό τη λέπρα. Σε γενικές γραμμές όμως το φυτό έχαιρε εκτίμησης λόγω της ιδιότητας του να θεραπεύει και να καταπραΰνει το κρύωμα, το βήχα και τον πονόλαιμο. Στην Αμερική το φυτό εισήχθη αργότερα με τον αποικισμό, ενώ οι πρώτοι Αμερικανοί πίστευαν πως το φυτό μπορούσε να μετατρέψει και τον πιο γλυκό άνθρωπο σε τέρας. Έτσι το κατανάλωναν οι δήμιοι πριν από τις εκτελέσεις ώστε να προετοιμάζονται ψυχολογικά και να μπαίνουν στο "κλίμα".

Ιδιότητες:

Το μαγιοβότανο χορηγείται ως ηρεμιστικό και αγχολυτικό, αλλά και σαν βοήθημα κατά των στομαχικών διαταραχών, του κρυώματος, της γρίπης και του πυρετού. Η δραστική της ουσίας είναι η νεπεταλακτόνη, ένα τερπενοειδές, που επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα της γάτας και τα αιλουροειδή γενικότερα καθώς και του ανθρώπου, με διαφορετικούς όμως τρόπους.

Γαστρεντερικές διαταραχές. Αν υποφέρετε από δυσπεψία δοκιμάστε να πιείτε μια κούπα με αφέψημα από το βότανο μετά το φαγητό.
Άγχος και αϋπνία.  Η κατανάλωση μιας κούπας με μαγιοβότανο το βράδυ πριν τη κατάκλιση ή όποτε υπάρχουν σημεία έντασης και stress θα βοηθήσει πολύ. Δεν προκαλεί εξάρτηση ή εθισμό.
Γρίπη. Το μαγιοβότανο είναι παραδοσιακό γιατρικό για τη γρίπη και το κρύωμα. Διεγείρει τις γαστρικές εκκρίσεις, αυξάνει την εφίδρωση (με αποτέλεσμα να αποδομείται η φλεγμονή πιο γρήγορα από το σώμα) και ηρεμεί τους μύες που πονούν.
Κράμπες περιόδου. Το μαγιοβότανο έχει αντισπασμωδικές ιδιότητες. Αυτή η ιδιότητα του επιτρέπει να μαλακώσει τις κράμπες που βιώνουν οι γυναίκες πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να το αποφεύγουν οι γυναίκες στη περίοδο της εγκυμοσύνης.
Επιπλέον έχει και εντομοαπωθητικές ιδιότητες. Τοποθετήστε σακουλάκια με νεπέτα ή φτιάξτε αφέψημα και ψεκάστε στα σημεία όπου κατοικοεδρεύουν κατσαρίδες και μυρμήγκια και θα εξαφανιστούν. Μόνο όμως σε σπίτια όπου δε ζουν γάτες... Μπορείτε να το βάλετε και στο χειροποίητο εντομοαπωθητικό σας.
Το ξέπλυμα των μαλλιών μετά το λούσιμο με τσάι Νεπέτας συντελεί στην αύξηση των μαλλιών και το σταμάτημα της φαλάκρας. Ολόκληρο το φυτό είναι κατάλληλο για τη βαφή διαφόρων υφασμάτων.

Προφυλάξεις:
Το μαγιοβότανο θεωρείται ασφαλές και μη τοξικό βότανο, το οποίο μπορεί να λαμβάνεται από όλους χωρίς περιορισμό, ακόμα και από τα παιδιά. Εξαίρεση αποτελούν οι έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες. Πάντα να αναζητάτε τη συνδρομή κάποιου ειδικού πριν ξεκινήσετε να λαμβάνετε κάποιο βότανο ή βοτανικό σκεύασμα.

Σχετικά με τις γάτες.
Ο ελισαβετιανός βοτανολόγος Gerard ανέφερε ότι ονομάζουν το βότανο herba cetaria και herba catti επειδή οι γάτες αγαπούν πολύ τη μυρωδιά του, τρίβονται σε αυτό και τρώνε τους βλαστούς του. Την εποχή των χίπις στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και του 1970, το κάπνιζαν για την ήπια ψευδαισθησιογόνο δράση του.
Οι μελισσοκόμοι καλλιεργούσαν το φυτό στις περιοχές που είχαν τα μελίσσια τους γιατί το φυτό προσελκύει τις γάτες και διώχνει τους ποντικούς.

Η "ναρκωτική" επίδραση που ασκεί το φυτό στις γάτες αποδίδεται στην ουσία νεπεταλακτόνη (nepetalactone).

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν πως το φυτό έχει παρόμοια επίδραση με τις φερορμόνες, γιατί τα "συμπτώματα" που προκαλεί μοιάζουν με αυτά του οργασμού.
Η γάτα όταν μυρίσει το φυτό μοιάζει να το αποζητά, το γρατζουνάει, το γλείφει, το μασάει και τρίβεται πάνω του, ώστε να απελευθερώσει περισσότερη οσμή. Γίνεται αυτομάτως χαρούμενη, παιχνιδιάρα και μοιάζει σαν μεθυσμένη. Άλλες πάλι παρουσιάζουν τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα γίνονται επιθετικές και κτητικές.

Δεν είναι ακόμη γνωστό γιατί, ενώ η πλειονότητα των γατών αντιδρούν με το συγκεκριμένο τρόπο στο φυτό, υπάρχουν μερικές που δείχνουν να μην επηρρεάζονται καθόλου. Περίπου το ⅓ των γατών δεν αντιδρούν καθόλου στο φυτό, γεγονός που πιστεύεται πως είναι απόρροια κληρονομικότητας.

Η επίδραση συνήθως διαρκεί περίπου 10 λεπτά. Μετά τη λήξη τους, η γάτα δεν δείχνει να επηρεάζεται από το φυτό. Χρειάζεται να περάσει ένα χρονικό διάστημα 1 ώρας τουλάχιστον, μέχρι να ξανά έχουμε τα ίδια αποτελέσματα.
Το μαγιοβότανο κυκλοφορεί και σε μορφή spray, ώστε να ψεκάζετε αντικείμενα στα οποία θέλετε να προσελκύσετε τη γάτα σας όπως παιχνίδια, αξεσουάρ ή το κρεβάτι της. Νεπεταλακτόνη έχει και το αγιόκλημα, στο ξυλώδες μέρος του, και οι κατασκευαστές το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν παιχνίδια για τις γάτες.
Επίσης αρκετά ενδιαφέρον είναι το ότι δεν αντιδρούν όλες οι γάτες σε αυτό το φυτό. Υπολογίζεται πως τα 3/4 των γατών έχουν αυτή την αντίδραση και πως το αν θα αντιδράσει ή όχι είναι κληρονομικό (δηλαδή οφείλεται σε κάποιο γονίδιο ή σύνολο γονιδίων).

Πηγές: www.gardenmagazine.gr, Fytokomia.gr