Δασοπονικά είδη για τη θωράκιση των πόλεων στην κλιματική αλλαγή αναζητά το ΑΠΘ στους τρεις φαινολογικούς κήπους

Γίνεται με τη φύτευση συγκεκριμένων δασοπονικών ειδών στις πόλεις να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σ’ αυτές; Μπορούν μαθητές, πολίτες, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και επιχειρηματίες να βάλουν το δικό τους λιθαράκι στην αναχαίτιση του φαινομένου στις αστικές περιοχές; Απαντήσεις σε ερωτήματα όπως αυτά αναζητά επιστημονικό προσωπικό του ΑΠΘ, στους τρεις μοναδικούς στην Ελλάδα φαινολογικούς κήπους που δημιούργησε περιφερειακά της πόλης, παρά την πανδημία του κορονοϊού. 

Με στόχο, μάλιστα, να συγκροτηθεί κοινό μέτωπο κατά της κλιματικής αλλαγής στην πόλη, σχεδιάστηκε προς υλοποίηση, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες της πανδημίας, σειρά δράσεων. Από θεματικούς περιπάτους, εκπαιδευτικές και βιωματικές δράσεις για μαθητές ηλικίας από 10 έως και 18 χρόνων, μέχρι και σεμινάρια για σχεδιαστές αστικού χώρου, διαχειριστές πράσινου στις πόλεις και επιχειρηματίες, που θέλουν να υιοθετήσουν φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές.

Οι φαινολογικοί κήποι θα «δώσουν» την πολυπόθητη λίστα

Οι φαινολογικοί κήποι, στους οποίους συνολικά φυτεύτηκαν 300 δέντρα και θάμνοι από 20 διαφορετικά είδη (πέντε ανά είδος), έχουν εγκατασταθεί στον Δασοβοτανικό Κήπο του ΑΠΘ στον Φοίνικα, στο εργοστάσιο ΤΙΤΑΝ στην Ευκαρπία, και στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή.  Είναι έκτασης 2500 τ.μ έκαστος και δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Life CliVUT «Κλιματική αξία των αστικών δέντρων», με εθνικό εταίρο το Εργαστήριο Δασοκομίας του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, άλλες τρεις πόλεις, δύο στην Ιταλία (Περούτζια και Μπολόνια) και μία στην Πορτογαλία (Λισαβόνα).  
Συνολικά, οι τέσσερις συμμετέχοντες στο πρόγραμμα θα φυτεύσουν 10.000 δέντρα και θάμνους και θα κάνουν πάνω από 8000 αντικαταστάσεις, με είδη υψηλότερης κλιματικής αξίας. Μερικά από τα είδη που φυτεύτηκαν στους φαινολογικούς κήπους όλων των συμμετεχουσών χωρών είναι τα εξής: πεδινό, Σφενδάμι, Κουτσουπία, Φιλλύκι, Κερασιά, Κουφοξυλιά, Ιτιά και Σπάρτο.

Για τουλάχιστον δέκα χρόνια, ακόμη και με τη λήξη του προγράμματος το 2023, οι δασολόγοι του ΑΠΘ θα παρατηρούν από κοντά και θα καταγράφουν με συστηματικό τρόπο βιολογικά δεδομένα για το πώς αντιδρούν στην κλιματική αλλαγή οι φυτεύσεις στους φαινολογικούς κήπους. Τα αποτελέσματα και τις αναλύσεις στα φυτά θα τα συγκρίνουν με τα αντίστοιχα του εξωτερικού, και έτσι θα καταστεί εφικτή η τεκμηρίωση της επίδρασης που έχει η κλιματική αλλαγή στη μεσογειακή χλωρίδα και τα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται σε αυτή.
«Στο τέλος του προγράμματος προβλέπεται η δημιουργία λίστας δασοπονικών ειδών, που θα προκρίνονται στους διαχειριστές αστικού πρασίνου και ιδιώτες ως τα πιο κατάλληλα και αποτελεσματικά για την εγκατάσταση της αστικής βλάστησης, κατά της κλιματικής αλλαγής»,  επισήμανε η καθηγήτρια του τμήματος Δασολογίας και Φυτικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Θέκλα Κ. Τσιτσίωνη, επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος. 

Στόχοι του προγράμματος αποτελούν η βελτίωση της ικανότητας προσαρμογής των αστικών οικοσυστημάτων, η μεγιστοποίηση του δυναμικού επίδρασης στην κλιματική αλλαγή των ιδιωτικών αστικών χώρων πρασίνου και η ενίσχυση των φυσικών στοιχείων και χαρακτηριστικών στις πόλεις, γεγονός που θα ευνοήσει την προστασία και ενίσχυση της βιοποικιλότητας.

Διττή η σχέση των αστικών περιοχών με την κλιματική αλλαγή

Διττή χαρακτήρισε τη σχέση των αστικών περιοχών με την κλιματική αλλαγή η κ. Τσιτσώνη, εξηγώντας ότι από τη μία πλευρά επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις επιπτώσεις αυτού του φαινομένου, αλλά από την άλλη αποτελούν σημαντικούς παράγοντες επιβάρυνσης, συμβάλλοντας μέχρι και 70% στις ανθρωπογενείς εκπομπές αεριών του θερμοκηπίου παγκοσμίως.

Έτσι, υπογραμμίζοντας τη σημασία των αστικών χωρών πρασίνου στη θωράκιση των πόλεων στην κλιματική αλλαγή, σημείωσε το πλήθος ωφελειών που μπορούν να παρέχουν, όπως ρύθμιση των ακραίων θερμοκρασιών, απορρόφηση και αποθήκευση άνθρακα, βελτίωση της ποιότητας του αέρα, μείωση των επιπέδων του θορύβου, σταθερότητα των εδαφών και ενίσχυση της βιοποικιλότητας. 

Για τις αλλαγές στην εποχική δραστηριότητα των φυτών, σημείωσε ότι «σε αναλύσεις δεδομένων από χρονοσειρές άνω των 30 ετών, στην Ευρώπη, διαπιστώθηκε ότι βιολογικά γεγονότα όπως η έκπτυξη των φύλλων και η ανθοφορία την Άνοιξη, παρουσιάζουν πρόωρη έναρξη περίπου έξι ημερών, με τα αντίστοιχα φθινοπωρινά, όπως η πτώση των φύλλων, να παρουσιάζονται με περίπου τέσσερις ημέρες υστέρηση. Αποτέλεσμα είναι η αυξητική περίοδος να έχει αυξηθεί κατά δέκα ημέρες, κυρίως λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας». 

Οι δράσεις

Κατά τη διάρκεια των θεματικών περιπάτων που οργανώθηκαν για τους πολίτες στο πλαίσιο του LIFE CliVUT, επιστημονικό προσωπικό θα περιγράφει στους συμμετέχοντες τη δομή και τη σύνθεση των αστικών χώρων, τις διαφορές μεταξύ τους και τους ρόλους τους μέσα στο αστικό οικοσύστημα. Μέσα από διαδραστική προσέγγιση θα τονίζονται: η οικολογική, οικονομική και αισθητική αξία του αστικού πρασίνου, η αλληλεπίδραση με το κλίμα και η παρουσία παθογόνων και η βιοποικιλότητα. 

Για τους μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου, έχουν ήδη προσδιοριστεί το εκπαιδευτικό διδακτικό περιεχόμενο, η μεθοδολογική προσέγγιση, έγινε διαχωρισμός μεταξύ θεωρητικών και πρακτικών δραστηριοτήτων και οργανώθηκαν δραστηριότητες στους φαινολογικούς κήπους. Για την ευαισθητοποίηση του επιχειρείν οργανώθηκαν τέσσερα διαδικτυακά workshops για: εκπαίδευση περιβαλλοντικών πρακτικών, βιώσιμης ανάπτυξης και στρατηγικής μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. 

ΑΠΕ-ΜΠΕ