Ευρωπαϊκή διάκριση σε έρευνα για τα δάση με ελληνική συμμετοχή

Πολύ μεγάλη γενετική ποικιλότητα στα ευρωπαϊκά δάση, τα οποία όμως απειλούνται έντονα από την κλιματική αλλαγή, διαπιστώθηκε στο πλαίσιο ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου, με ελληνική συμμετοχή, το οποίο βραβεύτηκε με το 1ο Βραβείο «Prix Spécial du Jury», του ετήσιου διαγωνισμού «Les Etoiles de l'Europe». Όπως επισημαίνει ο καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Φίλιππος Αραβανόπουλος, με αφορμή τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Δασικής Γενετικής στο έργο Gen Tree, αναλύθηκε η γενετική ποικιλότητα στα ευρωπαϊκά δάση «σε μια τάξη μεγέθους πάρα πολύ υψηλή, περίπου 200 πληθυσμούς, πάνω από 5.000 διαφορετικά δέντρα, με τεχνολογία αλληλούχισης του DNA, η οποία γνωρίζουμε ότι εφαρμόζεται κυρίως στον άνθρωπο και τα μεγάλα θηλαστικά». 

Ο ίδιος γνωστοποιεί ότι εξετάστηκαν δεκάδες ως και εκατοντάδες χιλιάδες γονιδιακές θέσεις, δηλαδή θέσεις πάνω στο γονιδίωμα του κάθε δέντρου ξεχωριστά, και κατ επέκταση του κάθε πληθυσμού, και υπογραμμίζει ότι με τον τρόπο αυτό προέκυψαν «για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο δεδομένα σε τόσο μεγάλη έκταση και ανάλυση όσον αφορά πληθυσμούς άγριων δέντρων, δασικών δέντρων». Τα συμπεράσματα που βγαίνουν από τη διαδικασία αυτή είναι η μεγάλη γενετική βιοποικιλότητα στα δάση, τα οποία, ωστόσο, έχουν ιδιαίτερα αργούς ρυθμούς προσαρμογής σε ένα περιβάλλον πολύ ταχείας περιβαλλοντικής μεταβολής, λόγω της μεγάλης διάρκειας ζωής τους και του μεγάλου χρόνου που απαιτείται για να προκύψει μια νέα γενιά δασών.

«Αυτό είναι συνταγή για πρόβλημα» σχολιάζει ο κ. Αραβανόπουλος και υπογραμμίζει ότι καθώς η κλιματική αλλαγή είναι τρομακτικά γρήγορη, υπάρχει κίνδυνος να χαθούν τα δάση αυτά είτε από πυρκαγιές, είτε από ξηρασία λόγω των πολύ θερμών κλιματολογικών συνθηκών. «Είναι πολύ σημαντική η προστασία των δασών αυτών καθώς τα φυσικά οικοσυστήματα μας προσφέρουν οξυγόνο, προστασία από τη διάβρωση, πόσιμο νερό ενώ αποτελούν ενδιαίτημα των ζώων της άγριας ζωής και προσφέρουν αναψυχή στον άνθρωπο» προσθέτει. 

Δασικά είδη θα μεταναστεύσουν προς βορρά...

Στο μεταξύ, μία ακόμη από τις διαπιστώσεις του ερευνητικού έργου αφορά τον κίνδυνο κάποια δασικά είδη να μεταναστεύσουν προς βορρά, δηλαδή να ξεραθούν τα δάση που υπάρχουν στην νότια Ευρώπη και να υπάρχουν δάση στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, με συνέπεια στην νότια Ευρώπη να υπάρχουν μόνο θάμνοι. «Όσο πιο μεγάλη είναι η γενετική ποικιλότητα τόσο μεγαλύτερα είναι τα εφόδια ενός πληθυσμού ή ενός είδους να προσαρμοστεί» σχολιάζει ο καθηγητής και εκτιμά ότι τα ευρωπαϊκά δάση θα αντέξουν, αρκεί να ληφθούν μέτρα προστασίας όπως η προστασία στην πράξη και με όλα τα απαραίτητα μέσα των προστατευόμενων περιοχών, ο περιορισμός της πολύ έντονης ανθρωπογενούς επίδρασης στο περιβάλλον αλλά και η δημιουργία τραπεζών γενετικού υλικού των ειδών των δασών αυτών.

Ειδικά για τη χώρα μας, αναφέρει ότι «σήμερα έχει συνθήκες περιβάλλοντος οι οποίες δεν υπάρχουν στην υπόλοιπη Ευρώπη που είναι πιο ψυχρό το κλίμα, αλλά με την κλιματική αλλαγή που αναμένεται μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, το κλίμα σε χώρες πιο βόρεια από εμάς και ίσως και μέχρι την Κεντρική Ευρώπη θα μοιάζει κάπως με το κλίμα που έχει η Ελλάδα σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι οι δασικοί πόροι της Ελλάδας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επέκταση των καλλιεργειών και στην Ευρώπη στο μέλλον. Άρα εμείς καλούμαστε να προστατέψουμε το υλικό αυτό και η προστασία δεν αφορά μόνο εμάς για να μην το χάσουμε αλλά ολόκληρη την Ευρώπη».

Σε αυτό το πνεύμα, ερευνητικό έργο που υλοποιείται στην Ελλάδα έχει στόχο την καταγραφή των μεγεθών της βιοποικιλότητας στα ελληνικά δάση, και ιδιαίτερα της γενετικής ποικιλότητας που έχουν όλοι αυτοί οι πληθυσμοί των δέντρων που πρέπει να προστατευτούν. «Μέχρι τις αρχές του Σεπτέμβρη του 2021 θα έχουμε συγκεκριμένα αποτελέσματα που θα μπορούμε να δημοσιοποιήσουμε» σχολιάζει ο κ. Αραβανόπουλος και τονίζει ότι με βάση τα αποτελέσματα αυτά θα πρέπει να οριστούν μέτρα προστασίας για συγκεκριμένους πληθυσμούς και είδη δέντρων σε συγκεκριμένες περιοχές.

Σημειώνεται ότι το βραβείο "Les Etoiles de l' Europe" τιμά κάθε χρόνο μικρά και μεγάλα ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα που συντονίζονται από γαλλικά ιδρύματα. Η απονομή έγινε σε ειδική διαδικτυακή τελετή, ταυτόχρονα με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων για συνολικά 12 βραβεία σε διάφορους τομείς της επιστήμης. Σύμφωνα με την Επιστημονική Κριτική Επιτροπή, το έργο GenTree, μέρος του προγράμματος της ΕΕ ΗΟΡΙΖΟΝ 2020, αναγνωρίστηκε για την επιστημονική του αριστεία, την ευρωπαϊκή του διάσταση και την μεγάλη κοινωνική του επιρροή, αντιμετωπίζοντας ζητήματα στρατηγικής σημασίας για τις επόμενες γενιές, όπως η ανθεκτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων, η υποκείμενη γενετική τους ποικιλότητα και η προστασία των γενετικών πόρων. Το Βραβείο απονεμήθηκε στον Διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου INRAE και συντονιστή του GenTree, Δρ. BrunoFady, από την Υπουργό Ανώτατης Εκπαίδευσης, Έρευνας και Καινοτομίας της Γαλλίας, Frédérique Vidal. 

ΑΠΕ-ΜΠΕ