Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση - Συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία

Ορισμός

Η γαστροοισοφαγικής παλινδρόμηση είναι μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία τα όξινα γα­στρικά υγρά προχωρούν από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Τα όξινα αυτά γαστρικά υγρά προκαλούν βλάβες στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Η πιο συχνή από αυτές είναι η φλεγμονή του οισοφάγου, η οποία ονομάζεται οισοφαγίτιδα.
Οι βλάβες του οισοφάγου που προκαλούνται από τα όξινα γαστρικά υγρά, ανάλογα με τη βαρύτη­τα ταξινομούνται σε τέσσερις βαθμούς οισοφαγίτιδας (1ου, 2ου, 3ου, 4ου). Αυτές είναι υπεύθυνες για τα συμπτώματα του ασθενούς.
Οι βλαπτικές συνέπειες και τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης επιδεινώνο­νται προοδευτικά, όταν δεν γίνεται η σωστή αντιμετώπιση. Για την αποφυγή των καταστρεπτικών επι­πλοκών και την ανακούφιση του ασθενούς από τα συμπτώματα, είναι αναγκαία αρχικά η θεραπεία με τα κατάλληλα φάρμακα. Μετά το τέλος της θεραπείας ο ασθενής πρέπει να ακολουθήσει ορισμένες οδηγίες, διαφορετικά τα συμπτώματα θα επανεμφανιστούν.

Τα τυπικά συμπτώματα
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η οισοφαγίτιδα χαρακτηρίζονται από τα πιο κάτω κύρια συμ­πτώματα:

1. το οπισθοστερνικό κάψιμο (καούρες),
2. τις όξινες ερυγές  (ξινίλες),
3. τον πόνο κατά την κατάποση (οδυνοφαγία)

Κάθε ασθενής παραπονείται για ένα τουλάχιστον από τα τρία παραπάνω συμπτώματα.

Οπισθοστερνικό κάψιμο (“καούρες”)
Το οπισθοστερνικό κάψιμο αποτελεί το πιο συχνό και τυπικό σύμπτωμα της παλινδρομικής νόσου και της οισοφαγίτιδας. Το σύμπτωμα αυτό οφείλεται στην παλινδρόμηση του υδροχλωρικού οξέος από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Το αίσθημα του καψίματος εντοπίζεται στο πάνω μέρος της κοιλιάς και πίσω από το στέρνο (οπισθοστερνικά). Επεκτείνεται δε προς τον τράχηλο και ακτινοβολεί προς τη ράχη.
Το αίσθημα του καψίματος μπορεί να διαρκέσει για πολλές ώρες και συνήθως εμφανίζεται μετά το φαγητό. Τα συμπτώματα έχουν τη μεγαλύτερη ένταση μια ώρα μετά το φαγητό και επιδεινώνονται με το κάπνισμα, με ορισμένα φαγητά και ποτά. Τα συμπτώματα επίσης χειροτερεύουν όταν ο ασθενής σκύβει, όταν σηκώνει βάρος, μετά από κούραση και όταν ξαπλώνει.
Δεν υπάρχει άτομο το οποίο δεν έχει αισθανθεί στη “ζωή του το αίσθημα του οπισθοστερνικού κα­ψίματος. Συνήθως πρόκειται για ήπια ενοχλήματα, τα οποία εμφανίζονται παροδικά σε υγιείς ανθρώ­πους μετά από ένα πλούσιο και λιπαρό γεύμα, με παράλληλη χρήση αλκοολούχων ποτών.
Μεγάλος αριθμός ανθρώπων έχουν το αίσθημα του οπισθοστερνικού καψίματος πολύ συχνά, οπό­τε τότε γίνεται σοβαρό πρόβλημα. Έχει υπολογισθεί ότι το ένα τρίτο του πληθυσμού παρουσιάζει μια φορά το μήνα οπισθοστερνικό κάψιμο, ενώ το ένα πέμπτο περισσότερες από μια φορές. Επίσης, 5-7% του πληθυσμού έχουν το αίσθημα του καψίματος σε καθημερινή βάση. Η νόσος προσβάλλει όλες τις ομάδες ηλικιών και συχνότερα τα άτομα με ηλικία πάνω από 50 έτη.

Όξινες ερυγές (“ξινίλες”)
Ο λαός λέει: “Μου ανέβηκε κάτι ξινό προς τα επάνω”. Ο καθένας από μας γνωρίζει το δυσάρεστο συναίσθημα, όταν ξαφνικά το όξινο γαστρικό υγρό ή και ακόμα τροφές που βρίσκονται στο στομάχι πα­λινδρομούν μέχρι το στόμα. Το φαινόμενο αυτό λέγεται: “αναγωγή γαστρικού περιεχομένου” και απο­τελεί ένα άλλο τυπικό σύμπτωμα της νόσου της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Πόνος κατά την κατάποση (‘Όδυνοφαγία”)
Ο πόνος κατά την κατάποση μπορεί να οφείλεται είτε σε διαταραχές της λειτουργίας της κατάπο­σης, είτε σε ένα μηχανικό κώλυμα κατά το πέρασμα των υγρών και των στερεών τροφών δια του οισο­φάγου. Η αιτία μπορεί να είναι μια στένωση του οισοφάγου, ως αποτέλεσμα της φλεγμονής (οισοφαγί­τιδα). Από το ιστορικό του ασθενούς αναφέρονται τότε συχνές αναγωγές και εμετοί.
Οι διαταραχές της κατάποσης και ειδικότερα ο πόνος θεωρούνται ως ένα σοβαρό σύμπτωμα, το οποίο απαιτεί την επείγουσα ιατρική διερεύνηση, ακόμα και στην πιο ελαφριά μορφή.

Άλλα συμπτώματα
Οι κλινικές εκδηλώσεις της παλινδρομικής νόσου είναι πολυποίκιλες. Παράλληλα με τα τρία κύρια συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορεί να υπάρχουν και άλλες άτυπες εκδηλώσεις.
Ένας μεγάλος αριθμός ασθενών παραπονείται για πόνο στο θώρακα, βραχνάδα, ναυτία και συμπτώ­ματα από το αναπνευστικό όπως το άσθμα, νυχτερινό ξηρό βήχα, δύσπνοια, φαρυγγίτιδα και λαρυγγίτι­δα. Πραγματικά, η παλινδρομική νόσος προκαλεί συχνά ενοχλήματα από το αναπνευστικό σύστημα και την περιοχή του λαιμού, της μύτης και των αυτιών. Οι μικροεισροφήσεις γαστρικού περιεχομένου κατά την εισπνοή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας, μπορεί να είναι η αιτία της χρόνιας βρογχίτιδας.
Πολύ συχνά, οι όξινες ερυγές είναι η αιτία της κακοσμίας του στόματος. Κάθε άτομο που ακολου­θεί τους κανόνες της στοματικής υγιεινής και παραταύτα παρουσιάζει κακοσμία του στόματος, πρέπει να υποβάλλεται σε ιατρικό έλεγχο, ειδικότερα όταν αυτή παρουσιάζεται “από τη μια στιγμή στην άλλη”.

Οι πιο συχνές αιτίες
Πολλές είναι οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν παλινδρόμηση του γαστρικού υγρού προς τον οισοφάγο. Η πιο συχνή αιτία είναι η υπερβολική παραγωγή υδροχλωρικού οξέος από το στομάχι (υπεροξύτητα). Το stress, η ένταση, η στενοχώρια, οι λιπαρές τροφές, τα γλυκά, και το αλκοόλ συμβάλλουν στην υπέρμετρη παραγωγή του οξέος.
Όταν κανείς νοιώθει το αίσθημα του καψίματος πίσω από το στέρνο, τότε σημαίνει ότι το όξινο γαστρι­κό υγρό παλινδρομεί προς τον οισοφάγο. Η παλινδρόμηση αυτή συμβαίνει επειδή ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας είναι χαλαρός και δεν κλείνει στεγανά την περιοχή που συνδέεται ο οισοφάγος με το στομάχι.
Ορισμένα φάρμακα,  τροφές και ουσίες (όπως πχ νικοτίνη, αλκοόλ, καφεΐνη, Cola) προκαλούν χα­λάρωση του σφιγκτήρα. Επίσης διάφορες παθολογικές ανατομικές καταστάσεις όπως για παράδειγμα είναι η διαφραγματοκήλη, καταργούν τη λειτουργία του οισοφαγικού σφιγκτήρα και προάγουν την πα­λινδρόμηση, η οποία οδηγεί σε οισοφαγίτιδα.
Τα στενά ρούχα και η σφιχτή ζώνη πιέζουν το στομάχι και εξαναγκάζουν τα γαστρικά υγρά να πα­λινδρομήσουν προς τον οισοφάγο.
Στους παχύσαρκους ανθρώπους συγκεντρώνεται λίπος μέσα στην κοιλιά, το οποίο, αφενός πιέζει το στομάχι και αφετέρου περιορίζει τον ελεύθερο χώρο, με αποτέλε­σμα να μη μπορεί να εκπτυχθεί το στομάχι κατά τη λήψη φαγητού. Ως αποτέλεσμα το γαστρικό περιε­χόμενο βρίσκεται υπό συνεχή πίεση και εξαναγκάζεται να παλινδρομήσει προς τον οισοφάγο.

Διάγνωση
Επειδή το αίσθημα του καψίματος πίσω από το στέρνο, τις πιο πολλές φορές οφείλεται στην παλιν­δρόμηση των γαστρικών υγρών προς τον οισοφάγο, συνήθως αποφεύγουμε τις εξειδικευμένες και δαπανηρές εξετάσεις στους ασθενείς στους οποίους τα συμπτώματα είναι ήπια και τυπικά.
Όταν με τη φαρμακευτική αγωγή και τις άλλες οδηγίες, ο ασθενής δεν απαλλάσσεται πλήρως από τα συμπτώματα, είναι αναγκαίο να γίνει ένας ακριβής έλεγχος του οισοφάγου και του στομάχου.
Η ενδοσκόπηση είναι η καλύτερη εξέταση να ελέγξουμε τον οισοφάγο και το στομάχι.  Με την εξέ­ταση αυτή εκτιμάται ο βαθμός της παλινδρομικής νόσου, η έκταση και η βαρύτητα της οισοφαγίτιδας.
Επίσης διαγιγνώσκονται οι παράγοντες που τη δημιουργούν π.χ. διαφραγματοκήλη. Όταν υπάρχει. υπόνοια κακοήθους εξαλλαγής λαμβάνονται τεμαχίδια για βιοψία και γίνεται ιστολογική εξέταση,

Θεραπεία με φάρμακα
Στις ελαφρές μορφές της παλινδρομικής νόσου και της οισοφαγίτιδας, η θεραπεία προσανατολί­ζεται αποκλειστικά και μόνο στα συμπτώματα. Απλές οδηγίες όπως αναφέρονται πιο κάτω, μπορεί να ανακουφίσουν προσωρινά από τα συμπτώματα.
Τα πιο συνήθη και αποτελεσματικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των συμ­πτωμάτων της παλινδρομικής νόσου και τη θεραπεία της οισοφαγίτιδας είναι τα παρακάτω:

1. Αντιόξινα Τα φάρμακα που εξουδετερώνουν τα γαστρικά οξέα ονομάζονται αvτιόξιvα. Ανακουφίζουν προσω­ρινά από το σύμπτωμα του οπισθοστερνικού καψίματος, αλλά δεν έχουν καμία δράση στην ελάττωση της παραγωγής του υδροχλωρικού οξέος από το στομάχι. Τα ανrιόξινα αγοράζονται από τα φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή και από πολλούς ανθρώπους λαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επειδή η δράση τους είναι παροδική καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες. Ωστόσο, η αλόγιστη χρήση τους μπορεί να προκαλέσει ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες.Τα πιο γνωστά αντιόξινα φάρμακα που κυκλοφορούν στα φαρμακεία, με τις εμπορικές ονομασίες είναι: Aludrox, Simeco, Milk of Magnesia, Maalox, Riopan κ.ά.
2. Φάρμακα που βελτιώνουν την κινητικότητα του οισοφάγου και τη λειτουρ­γία του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα.Το αίσθημα του οπισθοστερνικού καψίματος συχνά συνδυάζεται με διαταραχές στην κινητικότητα του οισοφάγου και με μια ανεπάρκεια στη λειτουργία του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα. Για το λόγο αυ­τό η χορήγηση φαρμάκων που προάγουν την ομαλή κινητικότητα του οισοφάγου είναι ωφέλιμη. Τα φάρμακα αυτά, τα οποία ονομάζονται και προκιvητικά, επιταχύνουν επιπλέον την κένωση του στομά­χου και έτσι απαλλάσσουν τον ασθενή από το μετεωρισμό. Τα πιο γνωστά φάρμακα της κατηγορίας αυ­τής είναι: Alimix, Ibutin, Cilroton, Primperan.
3. Φάρμακα που ελαττώνουν την παραγωγή οξέος στο στομάχι. Με τα σύγχρονα φάρμακα αναστέλλεται αποτελεσματικά η υπέρμετρη παραγωγή υδροχλωρικού οξέος στο στομάχι. Με την ελάττωση της γαστρικής οξύτητας απαλλάσσεται ο ασθενής από το αίσθη­μα του οπισθοστερνικού καψίματος, τις όξινες ερυγές και τον πόνο κατά την κατάποση. Η δράση τους είναι πάρα πολύ γρήγορη και θεωρούνται ως τα καλύτερα φάρμακα για την παλινδρομική νόσο και την οισοφαγίτιδα. Η χορήγησή τους ενδείκνυται τόσο για τις βαριές μορφές, όσο και για τις ήπιες μορφές της νόσου. Η δόση τους καθορίζεται από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και αποφασίζεται από τον θεράποντα ιατρό. Τα φάρμακα αυτά δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες και είναι αρκετά ασφαλή. Λαμβάνονται συνή­θως μία φορά την ημέρα και έτσι βοηθούν στη συμμόρφωση του ασθενούς να ακολουθήσει πιστά τη θεραπεία.Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα συμπτώματα της παλινδρομικής νόσου και της οισοφαγίτι­δας θεραπεύονται με ένα από αυτά τα φάρμακα, μέσα σε τέσσερις εβδομάδες. Τα πιο γνωστά φάρμα­κα της κατηγορίας αυτής, με τα εμπορικά τους ονόματα, είναι: Losec, Laprazol, Zurcazol, Controloc.

Χρήσιμες οδηγίες

• Αποφεύγετε να κοιμόσασθε σε εντελώς οριζόντια θέση. Κατά την κατάκλιση ανασηκώστε το πάνω μέρος του σώματος (πχ με μαξιλάρια κάτω από την πλάτη) ή ανασηκώστε το πάνω μέρος του κρεβατιού με τάκους κατά 15-20 εκατοστά.
• Αποφεύγετε την κατάκλιση μετά το γεύμα γιατί έτσι παλινδρομεί πιο εύκολα το γαστρικό περιεχόμενο προς τον οισοφάγο. Ένας σύντομος περίπατος είναι η καλύτερη λύση. Μην ξαπλώνετε πριν περάσουν 2-3 ώρες από το τελευταίο γεύμα και μην κάθεστε σε βαθιές πολυθρόνες.
• Αποφεύγετε το υπερβολικό βάρος, επειδή αυξάνει την πίεση στο στομάχι, που προάγει την παλινδρόμηση.
• Αποφεύγετε τα στενά ρούχα, τις σφιχτές ζώνες, να σηκώνετε βάρη, τις ασκήσεις κοιλιακών και το σκύψιμο για να μην πιέζεται το στομάχι σας.
• Μετά το βραδινό δείπνο πηγαίνετε για ύπνο αφού έχουν περάσει 2-3 ώρες.
• Διακόψτε το κάπνισμα

Σχετικά με τη διατροφή ακολουθείστε τα παρακάτω

• Μια προσεγμένη επιλογή των τροφών και η υιοθέτηση σωστών κανόνων διατροφής μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ανακούφιση του ασθενούς από τα συμπτώματα της παλινδρομικής νόσου και της οισοφαγίτιδας. Ορισμένες τροφές και ποτά ασκούν βλαπτική δράση και επιδεινώνουν τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και της οισοφαγίτιδας.
• Τρώτε μικρά, ελαφριά και συχνά γεύματα.
• Αποφεύγεται τα μεγάλα γεύματα.
• Περιορίστε ή/και αποφύγετε:
  • Τα λιπαρά γεύματα (κρέας μικρών ζώων, ζαμπόν, μπέικον, αλλαντικά, κονσέρβες, λιπαρά ψάρια, λιπαρές σάλτσες, πχ μαγιονέζα, λιπαρά τυριά, τηγανιτό βούτυρο, λάδι ή μαργαρίνη), τα τηγανητά ,  τη σοκολάτα, τον καφέ ,  τη μέντα, τα μπαχαρικά, τα αλκοολούχα ποτά, τους όξινους χυμούς φρούτων (πορτοκαλιού, λεμονιού, ντομάτας) ,  τα αεριούχα ποτά, τη σόδα, τα γλυκά με σιρόπι (Kouταλιoύ, ταψιού, λουκουμάδες, σαντιγί, μεγάλη ποσότητα μελιού ή μαρμελάδας), τις πίπες με φύλλο, τις σούπες και τα υγρά το βράδυ, άγουρα ή ξηρά φρούτα, αγγούρια, μανιτάρια, ραπανάκια, λάχανο, κάστανα, τουρσιά, ξύδι, σκόρδο, λεμόνι, πικάντικες σάλτσες, κέτσαπ, μουστάρδα, πιπέρι, πάπρικα.

Η αυστηρότητα στην τήρηση των παραπάνω διαιτητικών οδηγιών σχετίζεται με τη βαρύτητα της παλινδρομικής νόσου.  Οι προσωπικές σας παρατηρήσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία για το ποιες τροφές είναι ιδιαίτερα ενοχλητικές για σας.

Πηγή:diatrofi.gr