Καλλιέργεια αμυγδαλιάς - Ποικιλίες και παραγωγή

Η Αμυγδαλιά είναι είδος φυτών της οικογένειας των Ροδιδών που πολλές φορές εντάσσεται στο γένος Προύμνη. Το κοινότερο είδος είναι η Προύμνη η γλυκεία (Prunus dulcis, συνώνυμα: Prunus amygdalus, Amygdalus communis) που φύεται σε όλες σχεδόν τις θερμές και ξηρές περιοχές της Παραμεσογειακής ζώνης όπου καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια. Για αυτόν το λόγο ο καθορισμός τού τόπου προέλευσής του είναι πολύ δύσκολος. Είναι δένδρο φυλλοβόλο με ύψος από 4 ως 12 μέτρα, κορμό διαμέτρου μέχρι 30 εκατοστά και φύλλα ελλειψοειδή, λογχοειδή και οδοντωτά.

Καλλιέργεια

Η αμυγδαλιά διαθέτει τεράστια αντοχή στην ξηρασία, ωστόσο υπάρχουν ποικιλίες λιγότερο ή περισσότερο ανθεκτικές (όπως η ποικιλία Ρέτσου). Οι ευνοϊκοί τύποι εδαφών είναι ανάλογοι με το είδος του υποκειμένου επάνω στο οποίο εμβολιάζεται η Αμυγδαλιά. Γενικά όμως η αμυγδαλιά κάνει σχεδόν σε όλα τα είδη εδαφών , ακόμη και σε πετρώδη και με μεγάλη κλίση εδάφη.

Οι ιδανικότερες κλιματολογικές συνθήκες για την καλλιέργεια της αμυγδαλιάς είναι οι μεσογειακές με τις ακόλουθες ιδιομορφίες: σύντομο φθινόπωρο, βροχερός και ψυχρός χειμώνας χωρίς ιδιαίτερα χαμηλές θερομοκρασίες, άνοιξη που διαδέχεται άμεσα το χειμώνα, χωρίς παγετούς από την στιγμή που θα φουσκώσουν τα μάτια, ζεστό και άνυδρο καλοκαίρι και φθινόπωρο χωρίς βροχές.

Πολλαπλασιασμός

Η αμυγδαλιά πολλαπλασιάζεται κυρίως με ενοφθαλμισμό με όρθιο Τ πάνω σε υποκείμενα σπορόφυτα ή κλώνους ηλικίας 1-2 ετών, αν και μερικές φορές χρησιμοποιείται ο εγκεντρισμός (σχιστός ή υπόφλοιος στεφανίτης) συνήθως σε δέντρα μεγάλης ηλικίας. Ο ενοφθαλμισμός μπορεί να γίνει νωρίς την άνοιξη μόλις αρχίσει να αποκολλάται εύκολα ο φλοιός του υποκειμένου με κοιμώμενο οφθαλμό από εμβολιοφόρους βλαστούς, που κόπηκαν έγκαιρα και διατηρήθηκαν κατάλληλα συσκευασμένοι σε θερμοκρασία 3-4oC. Σαν πιο κατάλληλη εποχή θεωρείται το καλοκαίρι (μέσα Ιουλίου) και το φθινόπωρο (αρχές Σεπτεμβρίου) με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, περίοδοι που εξασφαλίζουν και κατάλληλα εμβόλια.

Επεξεργασία

Ο καρπός της αμυγδαλιάς, πρώτα συλλέγεται από το δένδρο με το κατάλληλο τίναγμα (πλέον από εξειδικευμένα μηχανήματα) μετά αποξηραίνεται στον ήλιο συνήθως για δέκα ημέρες, στη συνέχεια αποφλοιώνεται, και οδηγείται στους σπαστήρες για αποκελύφωση. Η παραγόμενη αμυγδαλόψιχα είτε καταναλώνεται ωμή είτε ψημένη ή καραμελωμένη. Μπορεί επίσης να κοπεί σε κύβους ή και να λευκανθεί.

Καρποί και Χρήσεις

Ο καρπός της αμυγδαλιάς κατατάσσεται στα ακρόδρυα, παρόλο που είναι μια χνουδωτή δρύπη που συγκομίζεται μετά την υπερωρίμανση. Το περικάρπιο διακόπτει τη διόγκωσή του μετά την ξυλοποίηση του ενδοκαρπίου. Στη συνέχεια χάνει την υγρασία του, ξεκολλάει από το ενδοκάρπιο και σκίζεται κατά μήκος της ραφής του καρπόφυλλου. Στο εσωτερικό υπάρχει ο πυρήνας ο οποίος αποτελείται από ένα ή δύο σπέρματα, τα οποία είναι τα αμύγδαλα ή αμυγδαλόψιχα.

Λόγω της φυσικής επιλογής η συντριπτική πλειονότητα των αμυγδάλων των αγριαμυγδαλιών στο παρελθόν είχε πολύ πικρή γεύση, ώστε να αποφεύγεται το τσιμπολόγημα τους από τα πουλιά (δεν αποτελούσε συνειδητή επιλογή, απλώς τα πικρά αμύγδαλα αποκτούσαν με αυτόν τον τρόπο απογόνους). Η ανθρώπινη παρέμβαση μέσω της τεχνητής επιλογής επέλεξε τους ελάχιστους άπικρους καρπούς και τους καλλιέργησε συστηματικά, έτσι σήμερα έχουμε πολλούς άπικρους καρπούς και ελάχιστους πικρούς.^[3] Τα αμύγδαλα περιέχουν υψηλό ποσοστό πρωτεΐνης (21%), σιδήρου, ασβεστίου, φωσφόρου, και βιταμινών Β. Τα αμύγδαλα περιέχουν υψηλό ποσοστό λίπους (κοντά στο 50%), με πολλά μονοακόρεστα (39%) και λίγα κορεσμένα (3,7%).

Το ξύλο της αμυγδαλιάς χρησιμοποιείται κυρίως για ξυλολεπτουργικές εργασίες και για την παραγωγή στομίων του μουσικού οργάνου Γκάιντα.

Για να δείτε περισσότερα για τις ποικιλίες αμυγδαλιάς αναλυτικά κάντε κλικ εδώ

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές ποικιλίες, όπως Φερανιά, Τέξας, Ρέτσου, Καλογεράτα Χίου, Βολάτα Χίου, Νίκηκα Χίου, Ποταμίτικα Λασιθίου, Καλαροτικά Λασιθίου, Κρυστάλια Φουρνής Λασίθιου, Ξηρολίμνης, Διστόμου Βοιωτίας, Φυλλίς και 11/21/67. Η Παγκόσμια παραγωγή αμυγδάλων είναι 2,51 εκατομμύρια τόνοι τον χρόνο. Οι μεγαλύτερες χώρες παραγωγής είναι οι ΗΠΑ η Ισπανία, η Ιταλία και το Ιράν. Η ελληνική παραγωγή ως επί το πλείστον καταναλώνεται στο εσωτερικό, ενώ οι εξαγωγές αφορούν κυρίως πικραμύγδαλα που χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία και τη ζαχαροπλαστική.

Αποστάσεις φύτευσης

Η απόσταση φύτευσης καθορίζεται από τη γονιμότητα του εδάφους, το υποκείμενο και την ποικιλία και είναι συνήθως 5-6m μεταξύ των γραμμών και 4-6m επί της γραμμής. Η φύτευση των δενδρυλλίων γίνεται νωρίς τον χειμώνα και πριν την εκβλάστηση των οφθαλμών.

Άρδευση

Η αµυγδαλιά είναι µια καλλιέργεια που ενώ αντέχει την ξηρασία, οι αποδόσεις αυξάνονται θεαµατικά µε την εφαρµογή ενός σωστού προγράµµατος άρδευσης. Η µικρή απόδοση, λόγω ανεπάρκειας νερού, οφείλεται όχι τόσο στην µειωµένη διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλµών, όσο στις έντονες καρποπτώσεις . Η αρχή των ποτισµάτων στην χώρα µας ανάλογα µε την περιοχή και την σύσταση του εδάφους, ξεκινάει από τον Μάιο, αν δεν υπάρχουν επαρκείς βροχοπτώσεις. Τα πιο σηµαντικά όµως ποτίσµατα είναι αυτά του Ιουλίου-Αυγούστου, που οι καρποί µπαίνουν πια στο στάδιο της ωρίµανσης. Η στάγδην άρδευση συνίσταται ως πρώτη επιλογή γιατί είναι η µέθοδος µε τη µικρότερη σπατάλη νερού, αφού τα δένδρα εφοδιάζονται µε νερό που παρέχεται µε τη µορφή σταγόνων και δεν υπάρχει καθόλου εξάτµιση. Ως µέθοδος, εκτός από τη µικρή κατανάλωση νερού, έχει και αρκετά άλλα πλεονεκτήµατα, όπως µεγαλύτερες αποδόσεις, καλύτερη ποιότητα καρπού, δυνατότητα να αρδευτούν επικλινή και ανώµαλα εδάφη, µείωση των ζιζανίων και µυκητολογικών προσβολών. Όµως πρόκειται για ακριβή επένδυση και χρησιµοποιείται ελάχιστα στην αµυγδαλοκαλλιέργεια στην χώρα µας. Η µέθοδος που χρησιµοποιείται ευρέως είναι η άρδευση µε καταιονισµό όπου τα δένδρα αρδεύονται µε εκτοξευτήρες νερού, τα λεγόµενα καρούλια.

Λίπανση

Οι ανάγκες της αμυγδαλιάς σε θρεπτικά στοιχεία μπορεί να προσδιοριστούν επαρκώς με ανάλυση των φύλλων. Οι πιο κατάλληλοι μήνες για την παραλαβή φύλλων για ανάλυση είναι οι μήνες Ιούνιος και Ιούλιος. Ως πιο κατάλληλα για δειγματοληψία φύλλα είναι τα φύλλα των λογχοειδών, που δε φέρουν καρπούς, γιατί δίνουν πιο σταθερές τιμές. Λεπτομερέστατη ανάλυση για τη λίπανση της αμυγδαλιάς στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

Λίπανση αμυγδαλιάς

Κλάδεμα

Κάποτε, επικρατούσε η αντίληψη ότι το κλάδεμα στην αμυγδαλιά αποτελεί ενέργεια καταστρεπτική για το δέντρο γιατί προκαλεί κομμίωση. Όμως, αντικρίζοντας κανείς την εικόνα ενός ακλάδευτου δέντρου αντιλαμβάνεται πολύ εύκολα τους λόγους που επιβάλλουν το κλάδεμα στην αμυγδαλιά: Πυκνή βλάστηση με βλαστούς μπερδεμένους, μεγάλα άδεια τμήματα πάνω στους βραχίονες, ξερά κλαδιά, βλάστηση και καρποφορία συνεχώς μετατοπισμένη στις άκρες και στις κορυφές.

Τα δέντρα για να αρχίσουν να καρποφορούν, πράγμα που αποτελεί και το σκοπό της φύτευσής τους, πρέπει να έρθουν σε μια κατάσταση ισορροπίας. Ακόμα όσο περισσότερο ζωηρό είναι ένα δέντρο, τόσο κατά κανόνα αργεί να καρποφορήσει. Η υπερβολική βλάστηση και καρποφορία βρίσκονται πάντα σε ανταγωνισμό. Η μεγάλη βλάστηση εμποδίζει την καρποφορία και η μεγάλη καρποφορία τη βλάστηση. Έτσι λοιπόν, το κλάδεμα είναι ένα από τα μέσα με τα οποία προσπαθούμε να φέρουμε τα δύο αυτά σε μία ισορροπία, σ' ένα συμβιβασμό. Περισσότερες λεπτομέρειες στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

Κλάδεμα αμυγδαλιάς

Επαναφύτευση

Αν σε ένα έδαφος προϋπήρχε αμυγδαλεώνας, επιβάλλεται κατά την επαναφύτευση να απολυμανθούν τουλάχιστον οι θέσεις όπου ήταν φυτευμένα τα δέντρα. Αν η απολύμανση γίνει καλά με χλωροπικρίνη ή βρωμιούχο μεθύλιο, τότε θα επιτραπεί στο νέο δέντρο, που θα φυτευτεί, να αναπτυχθεί σε έδαφος ελεύθερο από εχθρούς και ασθένειες. Επίσης η απολύμανση θα καταστρέψει τις ρίζες των παλιών δέντρων και μειώνοντας έτσι τον ανταγωνισμό σε θρεπτικά στοιχεία και νερό μεταξύ των ριζών των παλιών και νεοφυτευμένων δέντρων, θα βοηθήσει στην καλύτερη ανάπτυξή τους.

Αν πρόκειται για επαναφυτεύσεις μεμονωμένων δέντρων μέσα σε παλιούς αμυγδαλεώνες, θα πρέπει να δέχονται αυτά επιπλέον ποτίσματα τουλάχιστον κατά τον πρώτο χρόνο, ως και πολύ μικρές παροχές αζώτου. Επιπλέον δεν επιτρέπεται να αφήνονται ζιζάνια να αναπτύσσονται γύρω από το νεοφυτευμένο δενδρύλλιο, γιατί μπορεί να καταστούν σοβαροί ανταγωνιστές σε νερό και θρεπτικά στοιχεία. Το πρόβλημα της επαναφύτευσης ενδεχομένως μπορεί να αντιμετωπιστεί με ανθεκτικά υποκείμενα, όπως το GF 677.^[

Ωρίμανση

Τα αμύγδαλα όταν πλησιάζει η εποχή να ωριμάσουν, το περικάρπιό τους αρχίζει να σχίζεται κατά μήκος των ραφών και στη συνέχεια ανοίγει πλήρως, για να εκτεθεί ολόκληρο το αμύγδαλο. Κατά την περίοδο αυτή σχηματίζεται μια ζώνη αποκοπής στο άκρο του ποδίσκου του καρπού και έτσι αρχίζει η αποξήρανσή του. Καθώς τα αμύγδαλα αποξηραίνονται, η πρόσφυσή τους στο δέντρο μειώνεται και τείνουν να πέσουν στο έδαφος. Η συγκομιδή δεν πρέπει να αρχίσει, αν δεν έχει σχιστεί πλήρως το περικάρπιο των καρπών, που βρίσκονται στο εσωτερικό μέρος της κόμης. 

Συγκομιδή

Η συγκοµιδή των αµυγδάλων στην Ελλάδα ξεκινάει ανάλογα µε την ποικιλία από 10-15 Αυγούστου και ολοκληρώνεται 15-20 Σεπτεµβρίου. Στις µικρές γεωργικές µονάδες, γίνεται µε το χέρι. Στρώνονται λινάτσες κάτω από κάθε δένδρο και γίνεται ράβδισµα των κλαδίσκων ώστε να αποκολληθούν οι καρποί. 

Συγκομιδή αμυγδάλων σε δίχτυα που βρίσκονται στη βάση των δένδρων

Αυτό βέβαια είναι χρονοβόρο και δαπανηρό λόγω των πολλών εργατικών χεριών που απαιτούνται γι’αυτό και η εκµηχάνιση της συγκοµιδής τουλάχιστον στις µεγάλες γεωργικές εκµεταλλεύσεις είναι απαραίτητη. Στη χώρα µας, χρησιµοποιούνται δονητές και ειδικά διαµορφωµένες πλατφόρµες. Ο δονητής εφαρµόζει στον κορµό του δένδρου και το «τινάζει» για µερικά δευτερόλεπτα ρίχνοντας τους καρπούς πάνω στην πλατφόρµα.

Μετά την συλλογή από τον αγρό, οι καρποί περνάνε από µια ειδική αποφλοιωτική µηχανή που διαχωρίζει τους καρπούς από τα φύλλα και τα ξύλα που έπεσαν κατά την συγκοµιδή και αποµακρύνει το σαρκώδες περικάρπιο, δηλαδή την πράσινη εξωτερική φλούδα του αµυγδάλου. Κατά την συγκοµιδή, η ψίχα περιέχει περίπου 15% νερό γι’αυτό και είναι απαραίτητη η αποξήρανση κατευθείαν στον ήλιο ή κάτω από στέγαστρα. Η διαδικασία αυτή διαρκεί το λιγότερο 4-5 µέρες και στο διάστηµα αυτό γίνεται συχνό ανακάτεµα και σκέπασµα σε περίπτωση βροχής ή υγρασίας

Πηγές:gaiapedia.gr ,  el.wikipedia.org