Έλλειψη ενδιαφέροντος ενασχόλησης με τη γεωργία

Γράφει ο Δημήτρης Μιχαηλίδης

Την Τρίτη, 25 Απρ 2023, στις 12.00 παρουσιάζεται και συζητείται διαδικτυακά η έρευνα «Έλλειψη ενδιαφέροντος ενασχόλησης με τη γεωργία» στο facebook στο προφίλ «Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα» και στην διαδικτυακή τηλεόραση STENT TV.

Την έρευνα πραγματοποίησαν η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης και το Perrotis College από 20/9/2022 έως 23/12/2022, με την υποστήριξη του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα με πάνω από 1000 ερωτηματολόγια.

Εντοπίστηκαν τέσσερις μεγάλες ομάδες οι: 1. Εργάτες γης, 2. Αγρότες κατά κύριο επάγγελμα με ετήσιο εισόδημα μέχρι 20.000€, 3. Αγρότες με εισόδημα πάνω από 40.000€ και 4. Γενικό πληθυσμό ηλικίας 18-64 ετών. Κύρια ευρήματα είναι:

Εργάτες γης. Η συντριπτική πλειονότητα των εργατών γης (93%) δεν ξεπερνά ηλικιακά τα 55 έτη και είναι ανδροκρατούμενη (83%). Το 53% των εργατών γης ξεπερνά εισοδηματικά τα 10.000€ ετησίως. Αναστέλλουν το ενδιαφέρον για την ενασχόληση με τη γεωργία η δυσκολία της δουλειάς (91%), οι καλύτερες επαγγελματικές εναλλακτικές από τη γεωργία (80%), τις μικρές οικονομικές απολαβές (76%), οι κακές συνθήκες εργασίας (73%), το μη ευνοϊκό καθεστώς ασφάλισης (71%), οι ασταθείς καιρικές συνθήκες (84%) & η μεγάλη αβεβαιότητα του κλάδου (83%). Επιπλέον, το 49% των εργατών γης κρίνει αρνητικά έως πολύ αρνητικά την εποχική φύση της γεωργικής απασχόλησης. Παράλληλα, το 83% αξιολογεί το υφιστάμενο καθεστώς ασφάλισης από μέτριο έως κακό. Πολύ ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι το 98% των εργατών γης θεωρεί ότι η πολιτεία έχει από μέτριο έως πολύ μικρό ενδιαφέρον υποστήριξης του αγροτικού τομέα. Η προσωπική ικανοποίηση από τις συνθήκες εργασίας και τις απολαβές είναι μέτρια (57% & 56% αντίστοιχα). Το 71% λέει ότι είναι ικανοποιημένο από την οικονομική συνέπεια της εργοδοσίας απέναντί τους.

Αγρότες κατά κύριο επάγγελμα με ετήσιο εισόδημα μέχρι 20.000€. Είναι ανδροκρατούμενη.

Το 68% δεν έχει κάποιες σχετικές σπουδές, ενώ η πλειονότητα έχει μικρή εμπειρία. Οι πιο ανασταλτικοί παράγοντες είναι η δυσκολία της εργασίας (81%), έλλειψη γνώσης (62%), μικρές οικονομικές απολαβές (76%), κακές συνθήκες εργασίας (74%), μη ευνοϊκό καθεστώς ασφάλισης (60%) και οι ασταθείς καιρικές συνθήκες (85%).

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην ερώτηση ανοικτού τύπου στο δυσμενές εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, όπως δυσκολία προμήθειας εξοπλισμού, δυσκολία διαβίωσης στην επαρχία, εχθρική νομοθεσία, ακριβό κόστος εισροών, κοινωνική απαξίωση του επαγγέλματος, η υψηλή φορολογία, υπερβολικά υψηλός ανταγωνισμός, δυσκολία εξαγωγών και η κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, κρίνουν κατά 52% ότι οι ώρες εργασίας είναι από πολλές έως πάρα πολλές (πάνω από 55 ώρες/εβδομάδα). Η συντριπτική άποψή τους είναι ότι το ενδιαφέρον της πολιτείας είναι από μέτριο ως πολύ μικρό.

Αγρότες με εισόδημα πάνω από 40.000€. Σε μερικές ερωτήσεις οι απαντήσεις ήταν παρόμοιες με των μικρών αγροτών, απλώς λιγότερο αρνητικές, ίσως λόγω του μεγαλύτερου εισοδήματος. Η ομάδα έχει σπουδές σχετικές με τον αγροτικό τομέα σε μεγαλύτερο βαθμό και μεγαλύτερη εμπειρία. Εκφράζει πιο έντονα δυσφορία σχετικά με τον φόρτο εργασίας αλλά είναι περισσότερη ικανοποιημένη με το εισόδημά της και πιστεύει ότι ο γεωργικός τομέας έχει θετική προοπτική. Ένα ακόμα ενδιαφέρον εύρημα από την ερώτηση ανοικτού τύπου είναι η «απαξίωση της γεωργίας από την κοινωνία», γεγονός που χρήζει περαιτέρω μελέτης. Υπάρχει σύμπλευση μεταξύ αγροεργατών και «μεγάλων» αγροτών ότι οι αγρότες-εργοδότες είναι συνεπείς στις οικονομικές τους υποχρεώσεις απέναντι στους εργαζομένους τους. Παρ’ όλα αυτά οι μεν αγρότες-εργοδότες εκφράζουν την πεποίθηση ότι προσφέρουν ικανοποιητικές αμοιβές και καλές συνθήκες εργασίας αλλά οι αγροεργάτες θεωρούν ότι οι αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας είναι μέτριες.

Γενικός πληθυσμός. Παρά το γεγονός ότι δεν εμπλέκεται ενεργά με τη γεωργία, χωρίς να διαφοροποιείται ιδιαίτερα από τις άλλες τρεις ομάδες της έρευνας που εμπλέκονται ενεργά με τη γεωργία, αξιολογεί πιο αρνητικά μια σειρά από ζητήματα του γεωργικού τομέα. Παρά ταύτα θεωρεί ότι η αβεβαιότητα στον γεωργικό τομέα είναι μικρή και η προοπτική εξέλιξης είναι καλή. Το 60% αξιολογεί από ουδέτερα ως πολύ αρνητικά την προοπτική ενασχόλησης του με τη γεωργία.

Η ύπαρξη οικονομικής υποστήριξης ή μη ακόμα και μέσα στο ενδεχόμενο ανεργίας φαίνεται να επιδρά ιδιαίτερα στον γενικό πληθυσμό, καθόσον η πρόθεση για δραστηριοποίηση στον γεωργικό τομέα μειώνεται κατά 30% στο ενδεχόμενο μη οικονομικής υποστήριξης. Όλα τα παραπάνω συνδέονται με την επανεμφάνιση της «απαξίωσης της γεωργίας από την κοινωνία» στην ανοικτή ερώτηση, στοιχείο που εμφανίστηκε και στους αγρότες με ετήσιο ατομικό εισόδημα μεγαλύτερο των 40.000€. Ομοίως στην ερώτηση ανοικτού τύπου εμφανίστηκε η απάντηση «Ο μικρός κλήρος δεν έχει επαρκές κεφάλαιο, επαρκείς γεωργικές εκτάσεις, δυνατότητες και προοπτική». Είναι απορίας άξιο γιατί δεν αναφέρονται πουθενά η δυνατότητες της Κοινωνικής Οικονομίας (Συνεταιρισμοί, ΚΥΓΕΩ, ΚοινΣΕπ κλπ).

Το ζήτημα είναι γιατί, ενώ αναγνωρίζεται ότι, παρά τη γενικότερη δύσκολη οικονομική συγκυρία και τη μέτρια ικανοποίηση του γενικού πληθυσμού από το εισόδημά του, αρνείται να κάνει μια δουλειά που έχει μεν δύσκολες συνθήκες εργασίας αλλά μικρή αβεβαιότητα και καλή προοπτική εξέλιξης. Ίσως η απάντηση βρίσκεται στις πιθανές καλύτερες εναλλακτικές επαγγελματικές επιλογές. Βάσει των όλων των παραπάνω υπαινίσσονται ότι με τη λέξη «καλύτερες» πρακτικά εννοούν «ευκολότερες».

Από την Eurostat (FAND-Public Database, Θ. Μόσχος) εντοπίζουμε ότι ο/η μέσος κτηνοτρόφος εργάζεται 3.636 ώρες/έτος κάθε ένας/μια (από τις συνολικά 8.760 ώρες κάθε έτους). Αλλά και οι υπόλοιπες ώρες της ημέρας δεν είναι χωρίς ευθύνες, καθόσον είναι σε συνεχή διαθεσιμότητα … για αυτό τουλάχιστον οι επιχειρηματίες στην ζωική παραγωγή πρέπει να μένουν στον ίδιο χώρο με την κτηνοτροφική τους εκτροφή.

Το τελικό μέσο Ελληνικό οικογενειακό εισόδημα για τουλάχιστον 7.272 ώρες εργασίας της οικογένειας φθάνει 15.491€/ετησίως, δηλαδή 686€/μήνα/εργαζόμενο ενήλικο μέλος της οικογένειας, για συνεχή εργασία 10 τουλάχιστον ωρών, χωρίς weekend, χωρίς διακοπές, με 365 ημέρες πραγματικής εργασίας …

Ακόμα και σε περίπτωση ατυχήματος ή αδυναμίας να βρίσκεται στην εργασία του 10 ώρες ημερησίως ο/η αγρότης/ισα δεν αποζημιώνεται από κανένα ασφαλιστικό ταμείο ούτε για την απουσία του από την εργασία λόγω ασθενείας ή ατυχήματος, αλλά και ούτε για να προσλάβει άτομο για να εκτελέσει τις απαραίτητες καθημερινές εργασίες στον «μη αδειοδοτημένο», με ευθύνη της πολιτείας, ακόμα στάβλο. Και οι Νταντάδες της γειτονιάς αφήνουν ακάλυπτες τις αγρότισσες! … Με το 80% περίπου των στάβλων να μην αδειοδοτούνται στην Ελλάδα, κάθε σχεδιασμός τινάζεται στον αέρα.

Μόνο για ιστορικούς λόγους, οι αστοί συνήθως βρίσκονται στον χώρο εργασίας κατά συνθήκη το μέγιστο 242 ημέρες/έτος, για 8 ώρες/ημέρα, δηλαδή συνολικά 1.750 ώρες. Από αυτές πρέπει να αφαιρεθούν οι «γιορτές-αργίες» και οι πληρωμένες ασθένειες …, αλλά και το χτύπημα κάρτας από άλλον ….

Τα στοιχεία της έρευνας για την «Έλλειψη ενδιαφέροντος ενασχόλησης με τη γεωργία» & τα στοιχεία της έντασης της εργασίας στα αγροτικά επαγγέλματα (Eurostat) δείχνουν ότι παρά την ΚΥΑ 35400 (ΦΕΚ Β 2189/3-4-2023) «Καθορισμός ανώτατου αριθμού αδειών διαμονής για εργασία πολιτών τρίτων χωρών για τα έτη 2023 & 2024» που επιτρέπει την μετάκληση μέχρι 147.925 (+10%) πολίτες από τρίτες χώρες, εκτός ΕΕ, κάθε έτος, για εργασία στην Ελλάδα σε διάφορες ειδικότητες, η έλλειψη αγροεργατών θα είναι μεγάλη.

Ίσως ένα διαφορετικό μοντέλο αγροτικών επιχειρήσεων, με προώθηση των οικογενειακής μορφής αγροτικών εκμεταλλεύσεων, που ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΝ το Ελληνικό περιβάλλον, και εστιάζονται στην τοπική ανάπτυξη και την τοπική αυτάρκεια, να είναι σωστότερο.

Την Τρίτη, 25 Απρ 2023, στις 12.00 προβλέπεται μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την «Έλλειψη ενδιαφέροντος ενασχόλησης με τη γεωργία» στο «Skywalker» και στην διαδικτυακή τηλεόραση STENT TV.