Χαλκός και Θείο - Ποιος ο ρόλος τους στην καλλιέργεια των φυτών

 ✔   ΧΑΛΚΟΣ

Ο χαλκός είναι ένα μικροστοιχείο. Αυτό σημαίνει ότι τα φυτά περιέχουν λιγότερο χαλκό από άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως είναι το άζωτο. Στην πραγματικότητα, τα φυτά περιέχουν 2.500 φορές λιγότερο χαλκό σε σχέση με το άζωτο αλλά ο χαλκός είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη των φυτών όπως είναι και το άζωτο. Τα φυτά χρειάζονται το χαλκό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο ζωής τους - αυτό είναι γεγονός.

Γιατί είναι απαραίτητος ο χαλκός;

Ο χαλκός ενεργοποιεί ορισμένα ένζυμα στα φυτά εμπλεκόμενα στη σύνθεση της λιγνίνης και είναι απαραίτητος σε πολλά συστήματα ενζύμων. Απαιτείται επίσης στη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, είναι απαραίτητος για την αναπνοή των φυτών και βοηθά στο φυτικό μεταβολισμό των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών. Ο χαλκός χρησιμεύει επίσης για την ενίσχυση της γεύσης και του χρώματος στα λαχανικά και του χρώματος στα άνθη.

Στην περίπτωση ανεπάρκειας χαλκού, επειδή είναι ένα στοιχείο μη ευκίνητο, αυτό σημαίνει ότι τα συμπτώματα έλλειψης εμφανίζονται στα νεότερα φύλλα. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την καλλιέργεια. Συνήθως, ξεκινούν με μια ελαφρά χλώρωση ολόκληρου του φύλλου ή μεταξύ των νευρών των νέων φύλλων. Εντός των χλωρωτικών περιοχών του φύλλου, μπορούν να σχηματιστούν μικρές νεκρωτικές κηλίδες, ειδικά στα περιθώρια των φύλλων. Καθώς τα συμπτώματα προχωρούν, τα νεότερα φύλλα είναι μικρότερα σε μέγεθος, χάνουν τη λάμψη τους και σε μερικές περιπτώσεις τα φύλλα μπορεί να μαραίνονται. Τα κορυφαία μεριστώματα μπορεί να γίνουν νεκρωτικά και να πεθάνουν, αναστέλλοντας την ανάπτυξη των πλευρικών κλαδιών. Τα φυτά έχουν συνήθως συμπαγή εμφάνιση καθώς το μήκος του στελέχους μεταξύ των φύλλων μειώνεται. Το χρώμα των ανθέων είναι συχνά πιο ανοιχτό από το κανονικό.

Η τοξικότητα χαλκού συνήθως εμφανίζεται μετά από υπερβολική χρήση του στοιχείου. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι η μείωση της ζωηρότητας των δένδρων, μικρότερα και μερικές φορές χλωρωτικά φύλλα, ανωμαλίες ανάπτυξης (παραμορφώσεις, μεταχρωματισμοί, πτωχή διακλάδωση και πλευρική ανάπτυξη) και νεκρώσεις ριζών, καθυστέρηση ωρίμανσης και τελικά μειωμένη παραγωγή. Επίσης, η τοξικότητα του χαλκού πολλές φορές προκαλεί τροφοπενία σιδήρου.

1. Ο χαλκός σε ρόλο λιπάσματος

Τα άλατα χαλκού (θειικός χαλκός) εφαρμόζονται συνήθως στο έδαφος για την παροχή χαλκού. Ωστόσο, αυτές οι μορφές χαλκού αντιδρούν εύκολα με άλλες χημικές ουσίες στο έδαφος και καθίστανται μη διαθέσιμες στο φυτό. Προκειμένου να προστατευθεί ο χαλκός από την αντίδραση με άλλες χημικές ουσίες, τα χηλικά προϊόντα χαλκού είναι αυτά που δίνουν τη λύση.

Η χηλικοποίηση είναι ένας όρος που περιγράφει τη διαδικασία δημιουργίας ενός χημικού κελύφους γύρω από τον χαλκό. Μόλις ο χηλικός χαλκός είναι μέσα στο φυτό, το κέλυφος βγαίνει και ο χαλκός απελευθερώνεται για να κάνει τη δουλειά του. Τα χηλικά σύμπλοκα του χαλκού δεν έχουν τη μυκητοκτόνο ιδιότητα των αλάτων του χαλκού.

Υπάρχουν διάφορα υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χηλικοί παράγοντες για να δημιουργήσουν ένα κέλυφος γύρω από το χαλκό. Ένας κοινός χηλικός παράγοντας είναι το γνωστό EDTA. Το υλικό αυτό είναι κατασκευασμένο συνθετικά και δεν είναι κατάλληλο για χρήση σε βιολογικά πιστοποιημένες τροφές.

Ένας άλλος τύπος χηλικού συμπλόκου στην αγορά είναι τα χηλικά αμινοξέα. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούν αμινοξέα (τα δομικά στοιχεία της πρωτεΐνης) ως κέλυφος. Αυτό το κέλυφος διατηρείται επί του χαλκού με το κιτρικό οξύ ως το συνδετικό υλικό. Τα χηλικά αμινοξέα (ή κιτρικό οξύ) είναι μικρότερα μόρια από το EDTA, έτσι ώστε να διευκολύνουν τη διείσδυση στα φυτά μέσω της φυλλικής επιφάνειας και ο χρόνος απορρόφησης μειώνεται σημαντικά. Επίσης, τα φυτά αναγνωρίζουν το αμινοξύ ως δικό τους δομικό στοιχείο και γι’αυτό το λόγο και αυτό προσλαμβάνεται άμεσα μαζί με το χαλκό, σε αντίθεση με το EDTA το οποίο απορρίπτεται.

2. Ο αντιμικροβιακός ρόλος του χαλκού

Ο χαλκός είναι ένα στοιχείο το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στο παρελθόν αλλά και χρησιμοποιείται ακόμη και τώρα για την καταπολέμηση μυκήτων και βακτηρίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ασθενειών είναι η ανθράκωση, η βακτηριακή κηλίδωση, η βακτηριακή σήψη, ο περονόσπορος, η σεπτορίωση κ.α.

Η σωστή χρήση και εφαρμογή των χαλκούχων σκευασμάτων λόγω των ιδιαιτεροτήτων του στοιχείου του χαλκού είναι ζωτικής σημασίας για την καλλιέργεια.

Τα πλεονεκτήματα του χαλκού είναι η μεγάλη προσκολλητικότητα και εξάπλωσή του στα φύλλα όπου εφαρμόζεται, η μεγάλη περίοδος δράσης και το μικρό κόστος.

Τα μειονεκτήματα του χαλκού είναι σίγουρα η πιθανή φυτοτοξικότητα και η μεγάλη υπολειμματική διάρκεια στην ανίχνευση των φυτοφαρμάκων. Επίσης, ο χαλκός έχει μια σειρά δυσμενών επιπτώσεων σε μη στόχους (μικροοργανισμούς και γαιοσκώληκες) και τελικά την επακόλουθη απώλεια της γονιμότητας του εδάφους.

✔   ΘΕΙΟ

Το θείο επίσης είναι ένα από τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία για τα φυτά. Τι κάνει το θείο για τα φυτά; Το θείο είναι συστατικό θειούχων αμινοξέων μεγάλης βιολογικής αξίας, βιταμινών κ.α. Ενεργοποιεί ορισμένα πρωτεολυτικά ένζυμα και αυξάνει την περιεκτικότητα σε έλαια μερικών φυτών. Έλλειψη θείου μπορεί να παρατηρηθεί όταν το έδαφος είναι φτωχό είτε σε οργανική ουσία είτε σε άργιλο, ή όταν το έδαφος είναι αμμώδες με καλή αποστράγγιση. Ακόμη, η μειωμένη ποσότητα ατμοσφαιρικού θείου, η μικρή ποσότητα θείου στα παρασιτοκτόνα και η περισσότερο εντατική καλλιέργεια ευνοούν την εμφάνιση έλλειψης του στοιχείου.

Τυχόν έλλειψη του θείου μπορεί να προκαλέσει αρκετά προβλήματα σε μία καλλιέργεια, όπως περιορισμένη ανάπτυξη του φυτού και κιτρίνισμα των φύλλων. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων παρατηρείται πρώτα και πιο έντονα στα νέα φύλλα, τα οποία γίνονται στενότερα και τα πράσινα νεύρα τους είναι πιο ευδιάκριτα.

Στη συνέχεια, τα συμπτώματα γίνονται εμφανή σε όλο το φυτό.

Η τοξικότητα του θείου είναι πολύ σπάνια και πιθανότατα δεν θα συμβεί ακόμη και εάν εγχυθεί υπερβολικό θειικό οξύ για να εξουδετερώσει την αλκαλικότητα του νερού. Τα υψηλά επίπεδα θείου στο μέσον ανάπτυξης μπορούν να ανταγωνιστούν και να προκαλέσουν ανεπάρκεια αζώτου.

1. Το θείο σε ρόλο λιπάσματος

Το έδαφος είναι συνήθως εφοδιασμένο με θείο και επιπροσθέτως δέχεται ποσότητες του στοιχείου μέσω των λιπάσματα, όπως θειική αμμωνία, υπερφωσφορικά κ.α. Τα φυτά απορροφούν το θείο με τη μορφή ιόντων SO--4. Οι υψηλές θερμοκρασίες είναι οι κατάλληλες για να προσθέσουμε θείο σε αλκαλικά εδάφη και να τα βελτιώσουμε, λόγω του ότι το PH μειώνεται.

2. Η μυκητοκτόνος δράση του θείου

Το θείο είναι ένα πολύ κοινό και εξαιρετικά αποτελεσματικό μυκητοκτόνο. Χρησιμοποιείται για την πρόληψη και τον έλεγχο του ωιδίου. Αποτρέπει τα σπόρια μυκήτων από βλάστηση, ως εκ τούτου θα πρέπει ιδανικά να χρησιμοποιηθεί πριν από την ανάπτυξη της ασθένειας για να είναι πιο αποτελεσματικό. Επίσης το θείο καταπολεμάει και ένα πλήθος ακάρεων.

Περιπτώσεις κατά τις οποίες η χρήση του θείου είναι απαγορευτική:

►  Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε θερμοκρασίες άνω των 26.6ο C, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε φυτοτοξικότητα. Μπορεί να προκαλέσει καύση των φύλλων και ζημιά στους καρπούς.

►  Όταν έχει εφαρμοστεί ένα σπρέι λαδιού στα φυτά εντός του τελευταίου ενός μηνός, το θείο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται καθώς ο συνδυασμός μπορεί να οδηγήσει σε φυτοτοξικότητα.

Πηγές: 

http://www.pthorticulture.com/en/training-center/role-of-copper-in-plant-culture/
https://www.maximumyield.com/8-crop-micronutrients-growers-cant-ignore/2/1525
http://www.fritind.com/pdf/COPPER_nutri.PDF
http://www.goodfruit.com/working-with-copper/
http://www.actforlibraries.org/the-use-of-sulfur-as-a-fungicide/

http://blog.farmacon.gr