Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την καλλιέργεια της πατάτας

Καλλιεργείται για τους κονδύλους του, καθώς επίσης έχει ενδιαφέρον για την κτηνοτροφία και τη βιομηχανία.

Πού ευδοκιμεί το φυτό της πατάτας;

Η πατάτα ευδοκιμεί σε εύκρατα και δροσερά κλίματα. Οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας δε θα πρέπει να είναι μεγάλες και απότομες.

Η θερμοκρασία δε θα πρέπει να είναι υψηλή, ιδιαιτέρως κατά τη διάρκεια σχηματισμού των κονδύλων (ιδανικές θερμοκρασίες κονδυλοποίησης: 15-20 oC, αναστολή κονδυλοποίησης, 30oC). Επίσης, είναι ένα φυτό ευαίσθητο στους παγετούς.

Το φυτό της πατάτας επηρεάζεται από τη φωτοπερίοδο και συγκεκριμένα, ευνοείται η ανάπτυξή του από μακρά ημέρα (12 ώρες  φωτός).

Όσον αφορά στις εδαφικές απαιτήσεις του φυτού, αυτό αναπτύσσεται καλύτερα σε εδάφη ελαφρά, αμμώδη, καλά κατεργασμένα τα οποία συγκρατούν την υγρασία.

Τα κατάλληλα εδάφη για την πατάτα είναι τα αμμώδη, τα οποία όμως θα πρέπει απαραιτήτως να βελτιώνονται με τα κατάλληλα προϊόντα θρέψης αλλά και με τη σωστή άρδευση.

Το κατάλληλο ph=5-6.

Ο πατατόσπορος

Ο πατατόσπορος είναι οι κόνδυλοι που προορίζονται για φύτευση. Έχει μεγάλη σημασία η υγεία αυτών των κονδύλων ώστε τελικά να προκύψει μια υγιής και εύρωστη καλλιέργεια. Θα πρέπει λοιπό, ο πατατόσπορος να είναι απαλλαγμένος από ιώσεις (πιστοποιημένος πατατόσπορος).

Για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν οι κόνδυλοι προς φύτευση, θα πρέπει να διακοπεί ο λήθαργος στον οποίο βρίσκονται και τελικά να μπορέσουν να βλαστήσουν. Η διακοπή του λήθαργου γίνεται είτε φυσικά είτε χημικά.

✔  Φυσική μέθοδος διακοπής ληθάργου: έκθεση των κονδύλων για 2 περίπου εβδομάδες, σε χώρο φωτεινό, 25 oC και αυξημένη σχετική υγρασία.

✔  Χημική μέθοδος διακοπής ληθάργου: χρήση κατάλληλων χημικών ουσιών για προβλάστηση. Οι κόνδυλοι διατηρούνται σε σάκους για 60 ώρες, μέσα σε αεροστεγή θάλαμο και σε θερμοκρασία 20-24 oC

Εποχή φύτευσης

Η φύτευση των κονδύλων γίνεται Ιανουάριο-Απρίλιο για ανοιξιάτικη φύτευση, αναλόγως την περιοχή και Ιούλιο-Αύγουστο για φθινοπωρινή φύτευση.

Η φύτευση των κονδύλων γίνεται συνήθως σε αυλάκια και σε αποστάσεις περίπου 70 εκατοστών. Μέσα στο αυλάκι, οι κόνδυλοι τοποθετούνται σε βάθος 8-10 εκ.

Για τη φύτευση έκτασης 1 στρέμματος, χρειάζονται περίπου 200 κιλά πατατόσπορου.

Λίπανση

Για μια ικανοποιητική παραγωγή μια ενδεικτική λίπανση/στρέμμα, αναφέρεται παρακάτω:

► κοπριά χωνεμένη 2-3 κιλά

► Βασική λίπανση: 10-12 κιλά P2O5, 20-30 κιλά Κ2O και 15-20 κιλά Ν

► Επιφανειακή λίπανση: 15-20 κιλά Ν

(πάντα όμως θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάλληλη εδαφοανάλυση).

Άρδευση

Εφαρμογή της άρδευσης αναλόγως των κλιματικών συνθηκών. Υψηλές οι υδατικές ανάγκες του φυτού κατά την κονδυλοποίηση. Μη επιθυμητή η άρδευση ή πιθανές βροχοπτώσεις μετά το σχηματισμό των κονδύλων, διότι πλέον δε θα υπάρχει η δυνατότητα φυσιολογικής ωρίμανσης των κονδύλων.

Εποχή συγκομιδής

Η συγκομιδή πραγματοποιείται μετά την ωρίμανση η οποία και διαπιστώνεται από το φυσιολογικό κιτρίνισμα του φυλλώματος αλλά και από τους ώριμους κονδύλους. Κατάλληλοι κόνδυλοι για συγκομιδή είναι αυτοί που έχουν συμπαγείς κεντρικούς ιστούς εξίσου με τους περιφερειακούς και περίδερμα ανθεκτικό στην τριβή.

Μετά τη συγκομιδή, οι κόνδυλοι αφήνονται στην επιφάνεια του εδάφους για να στεγνώσουν και μετέπειτα μεταφέρονται στην αποθήκη. 

Καλλιεργητικές απαιτήσεις

► Οι πατάτες ευδοκιμούν σε καλά στραγγιζόμενα, χαλαρά εδάφη.

► Οι πατάτες χρειάζονται σταθερή υγρασία, τακτική άρδευση όταν αρχίζουν να σχηματίζονται οι κόνδυλοι.

► Οι κόνδυλοι θα πρέπει να σκεπάζονται με χώμα, προκειμένου να μην καούν από τον ήλιο και να μην πρασινίσουν. Οι πράσινες πατάτες είναι ακατάλληλες προς βρώση.

Φυτοπροστασία

Κάποιες από τις σημαντικότερες ασθένειες και σημαντικότερους εχθρούς, αναφέρονται παρακάτω:

Εχθροί

✔ Agriotes spp. (Σιδηροσκώληκες):

Τα ενήλικα τρέφονται με τα φύλλα και τους τρυφερούς βλαστούς αλλά τη σημαντικότερη ζημιά προκαλούν οι προνύμφες που τρέφονται αρχικά με τους κονδύλους στο έδαφος και αργότερα με τα νεαρά σπορόφυτα δαγκώνοντας το λαιμό κοντά στο έδαφος και τις ρίζες. Στους κονδύλους ανοίγουν μικρές τρύπες στην επιφάνεια  και εισέρχονται στο εσωτερικό δημιουργώντας εκτεταμένες στοές .

Οι προσβεβλημένοι ιστοί μαυρίζουν, ενώ αποτελούν και πηγές εισόδου δευτερογενών μολύνσεων από άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς (μύκητες, βακτήρια). Σε έντονη προσβολή το ριζικό σύστημα καταστρέφεται εντελώς και το φυτό κόβεται ή σπάει. Προσβολή των ριζών οδηγεί σε μειωμένη απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων με αποτέλεσμα να φυτά να παραμένουν νάνα και καχεκτικά, να έχουν μειωμένη ανάπτυξη και τελικά να μαραίνονται και να ξηραίνονται υποβαθμίζοντας την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής.

✔ Agrotis ipsilon (Μαύρη αγρότιδα):

Οι προνύμφες τρέφονται προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών.

Όταν η υγρασία του εδάφους είναι ικανοποιητική και τα φυτά είναι μικρά τότε εισέρχονται στο έδαφος και κόβουν τα φυτά ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Τα προσβεβλημένα φυτά μαραίνονται και ξηραίνονται.

✔ Agrotis segetum (Καραφατμέ):

Οι προνύμφες τρέφονται προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών. Όταν η υγρασία του εδάφους είναι ικανοποιητική και τα φυτά είναι μικρά τότε εισέρχονται στο έδαφος και κόβουν τα φυτά ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Τα προσβεβλημένα φυτά μαραίνονται και ξηραίνονται.

✔ Bemisia tabaci. (Αλευρώδης του καπνού):

Τόσο τα ενήλικα όσο και οι προνύμφες συγκεντρώνονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και τρέφονται μυζώντας τους φυτικούς χυμούς. Στα φύλλα εμφανίζονται χλωρωτικές κηλίδες και νεκρώσεις και σε έντονη προσβολή συστρέφονται, μαραίνονται και ξηραίνονται. Κατά την τροφική τους δραστηριότητα παράγουν κολλώδη εκκρίματα που λερώνουν την παραγωγή και ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς υποβαθμίζοντας την αξία της. Προσβολή των φύλλων οδηγεί σε μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας με αποτέλεσμα τα φυτά να παραμένουν νάνα και καχεκτικά, οι βλαστοί συστρέφονται και τελικά ολόκληρο το φυτό μαραίνεται και ξηραίνεται μειώνοντας την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής. Επιπλέον οι αλευρώδεις είναι φορείς σοβαρών ιώσεων υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγή.

✔ Leptinotarsa decemlineata (Δορυφόρος της πατάτας):

Tόσο τα ενήλικα όσο και οι προνύμφες τρέφονται από τα φύλλα των φυτών  με αποτέλεσμα την αποφύλλωση και τη σημαντική μείωση της παραγωγής. Νωρίς την άνοιξη, όταν η ποσότητα της τροφής δεν επαρκεί, τα ενήλικα τρέφονται με τις τρυφερές κορυφές των νεοεκπυσσόμενων βλαστών πριν ακόμη εξέλθουν από το έδαφος.

✔ Macrosiphum euphorbiae (Αφίδα της πατάτας):

Εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στο φυτό είναι συστροφή των φύλλων, εξασθένηση του φυτού που μπορεί να φθάσει ως και στην ξήρανση ιδίως των νεαρών φυτών.

Εκκρίνουν μελιτώδη αποχωρήματα τα οποία ρυπαίνουν τα φύλλα και αναπτύσσονται μύκητες της καπνιάς, ενώ έντονη προσβολή προκαλεί κιτρίνισμα των φύλλων. Εκτός από τις άμεσες αυτές ζημιές, οι αφίδες μπορούν να μεταδώσουν και διάφορους ιούς.

✔ Tetranychus urticae (Τετράνυχος κοινός):

Ζημιώνει τα φυτά βασικά με τη μύζηση των φυτικών χυμών από τα κύτταρα του μεσόφυλλου των φύλλων. Με τη μύζηση μειώνεται η χλωροφύλλη και το άζωτο των φύλλων και το φυτό καταπονείται. Με τη μύζηση αρχικά η άνω επιφάνεια των φύλλων γίνεται ανοιχτόχρωμη μουντή και παίρνει μία γκρίζα-μολυβί απόχρωση λόγω εισόδου αέρα στους ιστούς, ενώ η κάτω επιφάνεια καφετιάζει ελαφρώς. Με τη πρόοδο της προσβολής μεγάλο μέρος και σύντομα ολόκληρη η κάτω επιφάνεια των φύλλων καλύπτεται από τον άφθονο μετάξινο ιστό του αραχνοειδούς οπότε τα φύλλα δείχνουν έντονα σκονισμένα, ενώ η φωτοσυνθετική ικανότητα τους μειώνεται σημαντικά. Ακόμα και με μικρό πληθυσμό 3 π.χ. ατόμων ανά φύλλο να τρέφονται κοντά στο κεντρικό νεύρο στη κάτω επιφάνεια των φύλλων, σε αυτά καφετιάζουν-μελανιάζουν μεγάλες περιοχές του ελάσματος συνήθως με μορφή λωρίδων από το κεντρικό νεύρο προς τη περίμετρο (“transpiration burn”). Αυτό το σύμπτωμα μπορεί να παρουσιασθεί και μετά που θα έχουμε σκοτώσει τους τετράνυχους που είχαν προσβάλει τα φύλλα, ιδιαίτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες. Τα φύλλα γρήγορα παίρνουν καθολική καφετί-μπρούτζινη στιλπνή απόχρωση (“bronzing”), γίνονται εύθραυστα και τελικά πέφτουν πρόωρα. Γενικά σημαντική προσβολή και αποφύλλωση επηρεάζει αρνητικά τη παραγωγή του έτους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Παράλληλα μειώνεται η ζωηρότητα και ο ρυθμός ανάπτυξης του ίδιου του φυτού.

✔ Κυστονηματώδεις:

Οι νηματώδεις καταστρέφουν τις ρίζες του φυτού με αποτέλεσμα να μην μπορεί να απορροφήσει τις απαραίτητες ποσότητες νερού και θρεπτικών στοιχείων και να παρουσιάζει νανισμό, μειωμένη ανθοφορία και καρποφορία. Κατά την τροφική τους δραστηριότητα οι νηματώδεις προκαλούν το σχηματισμό γιγαντόμορφων κυττάρων (κοινοκυττάρων) εσωτερικά και κατά μήκος των ριζών με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της κίνησης των θρεπτικών στοιχείων. Τα φυτά μαραίνονται (κυρίως τις θερμότερες ώρες της ημέρας) και σε συνθήκες έντονου πληθυσμού ξηραίνονται. Συχνά η ζημιά επιτείνεται από δευτερογενείς μολύνσεις καθώς οι προσβεβλημένοι ιστοί αποτελούν πηγές εισόδου για παθογόνους μικροοργανιασμούς (μύκητες σηψιρριζιών και αδρομυκώσεων). Λόγω της αργής κίνησης των νηματωδών στο έδαφος τα συμπτώματα στον αγρό εμφανίζονται κατά κηλίδες οι οποίες συνήθως επεκτείνονται στη φορά των αρδευτικών αυλάκων.

Ασθένειες

✔ Alternaria solani (Αλτερναρίωση):

προσβάλλει όλα τα μέρη του φυτού σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Στα νεαρά φυτάρια παρατηρούνται προφυτρωτικές και μεταφυτρωτικές τήξεις. Στα νεαρά φυτά εμφανίζονται σκούρες κηλίδες στην περιοχή του λαιμού και τελικά το φυτό ξηραίνεται. Στα μεγαλύτερα φυτά εμφανίζονται στα φύλλα κυκλικές, καστανόμαυρες κηλίδες με ομόκεντρους κύκλους που είναι εμφανείς τόσο στην άνω επιφάνεια των φύλλων    όσο και στη κάτω . Προοδευτικά τα προσβεβλημένα φύλλα κιτρινίζουν . Παρόμοιες κηλίδες εμφανίζονται στα στελέχη, τους μίσχους και τους κονδύλους. Στους κονδύλους οι κηλίδες είναι βυθισμένες και πάνω τους σχηματίζεται σκούρα εξάνθηση που είναι οι καρποφορίες του μύκητα.

✔ Helminthosporium solani (Αργυρόχροη κηλιδωση των κονδύλων):

Κατά την ωρίμανση εμφανίζονται στην επιφάνεια των κονδύλων κυκλικές αρχυρόχροες κηλίδες οι οποίες είναι πιο εμφανείς όταν οι κόνδυλοι είναι βρεγμένοι. Σταδιακά οι προσβεβλημένοι κόνδυλοι αφυδατώνονται και ρυτιδώνουν αλλά οι κηλίδες παραμένουν επιφανειακές χωρίς να προχωράνε προς το εσωτερικό της σάρκας.

✔ Rhizoctonia solani (Ριζοκτόνια):

Οι σπόροι, οι ρίζες και ο νεαρός βλαστός εμφανίζουν μαλακή σήψη και «λιώνουν», ενώ σε μεγαλύτερα φυτά εμφανίζεται έλκος στο λαιμό. Τα νεαρά φυτάρια καταρρέουν και ξηραίνονται λίγο πριν ή μόλις βγουν από το έδαφος. Σε μικρής ηλικίας φυτά ο μύκητας προσβάλει το λαιμό προκαλώντας υδαρείς, μαλακές κηλίδες, οι ιστοί καταρρέουν και τα φυτά πεθαίνουν. Στα μεγαλύτερης ηλικίας φυτά το παθογόνο περιορίζεται στους εξωτερικούς ιστούς του φλοιώματος προκαλώντας επιμήκεις κηλίδες κόκκινο-καφέ χρώματος. Προοδευτικά οι κηλίδες μεγαλώνουν και συνενώνονται περιβάλλοντας το βλαστό και τελικά το φυτό πεθαίνει. Ο μύκητας προσβάλει και τις ρίζες των φυτών, στο σημείο ακριβώς κάτω από τη γραμμή του εδάφους, όπου εμφανίζονται κόκκινο-καφέ κηλίδες που αυξάνουν σε αριθμό και σε μέγεθος και επεκτείνονται σε όλες τις ρίζες. Στους κονδύλους σχηματίζονται μαύρες κηλίδες , οι οποίες μοιάζουν με προσκολλημένο χώμα και στις οποίες σχηματίζονται τα σκληρώτια του μύκητα. Σε έντονη προσβολή των βλαστών διακόπτεται η κίνηση του αμύλου από τα φύλλα στους κονδύλους με αποτέλεσμα να σχηματίζονται στο βλαστό πάνω από το έδαφος μικροί, πράσινοι κόνδυλοι "εναέριοι κόνδυλοι" .

✔ Synchytrium endobioticum (Καρκίνωση πατάτας):

Η ασθένεια προκαλεί υπερπλασίες (μαλακοί και σπογγώδεις όγκοι) στους κονδύλους, τους στόλονες και το στέλεχος των φυτών. Στους κονδύλους σχηματίζονται όγκοι που μοιάζουν με κουνουπίδι ενώ στις ρίζες δεν εμφανίζονται ποτέ συμπτώματα. 

✔ Pythium spp. (Πύθιο):

Πρόκειται για ασθένεια που προσβάλει όλα τα μέρη του φυτού που έρχονται σε άμεση ή έμμεση επαφή με το έδαφος σε υπαίθριες καλλιέργειες και στα θερμοκήπια. Αν και η ασθένεια είναι συχνή συνήθως προσβάλλονται λίγα φυτά σποραδικά στη σειρά και σπάνια οι προσβολές είναι καθολικές. Οι σπόροι, οι ρίζες και ο νεαρός βλαστός εμφανίζουν μαλακή σήψη και «λιώνουν», ενώ σε μεγαλύτερα φυτά εμφανίζεται έλκος στο λαιμό. Τα νεαρά φυτά καταρρέουν και ξηραίνονται.

✔ Dickeya solani (Υγρή σήψη του στελέχους της πατάτας):

Το παθογόνο προσβάλει τα στελέχη και τους κονδύλους των φυτών και μπορεί να προκαλέσει απώλειες στην παραγωγή ως και 30-50%. Η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποικιλία του φυτού, τις εδαφοκλιματικές συνθήκες και την ποσότητα του μολύσματος. Με υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλή σχετική υγρασία τα προσβεβλημένα φυτά μαραίνονται γρήγορα, στην εντεριώνη του στελέχους εμφανίζεται μαύρος μεταχρωματισμός των αγγείων, οι ιστοί σαπίζουν και η εντεριώνη παραμένη κούφια (κενη). Τελικά τα φυτά πέφτουν. Στους κονδύλουςη προσβολή ξεκινά από τα φακίδια ή από κάποια πληγή και αναπτύσσεται μαλακή, υδαρής σήψη. Αρχικά οι ιστοί εμφανίζουν έναν ανοιχτό καστανό χρωματισμό που αργότερα γίνεται καστανόμαυρος με σαφή όρια από τους υγιούς ιστούς. Οι προσβεβλημένοι ιστοί αρχικά είναι άοσμοι άλλα λόγω δευτερογενών προσβολών από άλλα βακτήρια αποκτούν δυσάρεστη οσμή. Το βακτήριο μπορεί να βρίσκεται και σε λανθάνουσα μορφή και όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές η σήψη των κονδύλων να εξαπλώνεται γρήγορα.

✔ Streptomyces spp (Ακτινομύκωση):

Τα συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται μόνο στους κονδύλους. Σε νεαρή ηλικία οι κόνδυλοι εμφανίζουν μικρές, ερυθροκαστανές, υδατώδεις κηλίδες που εξαπλώνονται, ενώνονται, φελλοποιούνται και νεκρώνονται. Σε μεγαλύτερης ηλικίας κονδύλους εμφανίζονται φελλώδεις, σκούρες κηλίδες με τραχιά επιφάνεια (εσχαρώσεις). Οι κηλίδες αυτές παραμένουν μεμονωμένες ή ενώνονται καλύπτοντας μεγάλο μέρος της επιφάνειας του κονδύλου. Οι κηλίδες επεκτείνονται και προς το εσωτερικό των κονδύλων, σε βάθος 3-4mm.

✔ Potato yellow dwarf virus (PYDV) Ιός του κίτρινου νανισμού της πατάτας:

Τα προσβεβλημένα φυτά εμφανίζουν χλώρωση  του φυλλώματος, νεκρωτικές κηλίδες στους βλαστούς και νανισμό. Οι κόνδυλοι είναι μικροί, παραμορφωμένοι με νεκρωτικές κηλίδες στην επιφάνειά τους.

Πηγή: blog.farmacon.gr