Η καλλιέργεια της τομάτας - Λίπανση, άρδευση, φυτοπροστασία

Πού ευδοκιμεί το φυτό της τομάτας;

Η τοματιά είναι ένα φυτό θερμών και εύκρατων κλιμάτων. Σε περιοχές με ανοιξιάτικους παγετούς στη θερμοκρασία των -2 οC, η τομάτα δεν μπορεί να καλλιεργηθεί υπαίθρια.

Οι σπόροι του φυτού βλαστάνουν ιδανικά στους 25 οC. Η ανάπτυξη των φυταρίων στο σπορείο απαιτεί γύρω στους 22-28 οC θερμοκρασία ημέρας και 15-16 οC θερμοκρασία νύχτας. Σε θερμοκρασίες κάτω των 13 οC δε συμβαίνει γονιμοποίηση και στους 32 οC προκαλείται ανθόρροια.

Ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας είναι 50-70% σχετική υγρασία.

Επίσης, το φυτό αντιδρά καλά στο CO2 σε περιβάλλον θεμοκηπίου.

Όσον αφορά στις εδαφικές απαιτήσεις του φυτού, αυτό δε θεωρείται ιδιαίτερα απαιτητικό. Προτιμά τα εδάφη μέσης σύστασης και βαθιά, πλούσια σε οργανική ουσία, γόνιμα και αρδευόμενα.

Κατάλληλο pH=5,8-7

Εποχή φύτευσης

Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται με απευθείας σπορά ή με τη μεταφύτευση σπορόφυτων.

Η σπορά σε θερμαινόμενο σπορείο για πρώιμη υπαίθρια καλλιέργεια γίνεται την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, σε ψυχρό σπορείο (τούνελ) για μεσοπρώιμη και όψιμη υπαίθρια καλλιέργεια την περίοδο Απριλίου-Μαΐου και για θερμοκηπιακή καλλιέργεια τις περιόδους Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, Μαρτίου-αρχές Απριλίου, τέλη Μαΐου-Ιουνίου, τέλη Ιουλίου-Αυγούστου και Δεκέμβριο.

Η σπορά απευθείας στον αγρό γίνεται από τα μέσα Μαρτίου και μετά.

Σε θερμοκρασίες εδάφους 15-35οC, με άριστη 18-24οC, ο σπόρος βλαστάνει (BBCH 01-09) σε 5 μέρες και 1,5-2 μήνες αργότερα, όταν τα φυτά αποκτήσουν 4-5 πραγματικά φύλλα (BBCH 14-15), μεταφυτεύονται στον αγρό ή στο θερμοκήπιο.

Η μεταφύτευση των σποροφύτων για πρώιμη, υπαίθρια καλλιέργεια γίνεται κατά την περίοδο μέσα Μαρτίου-μέσα Μαΐου, για μεσοπρώιμη και όψιμη υπαίθρια καλλιέργεια την περίοδο μέσα Ιουνίου-μέσα Αυγούστου και για θερμοκηπιακή καλλιέργεια τις περιόδους μέσα Μαρτίου-μέσα Μαΐου, τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου, μέσα Αυγούστου-μέσα Σεπτεμβρίου, Οκτωβρίου-μέσα Νοεμβρίου, μέσα Ιανουαρίου-αρχές Φεβρουαρίου και μέσα Φεβρουαρίου-μέσα Μαρτίου.

Όταν η σπορά γίνεται απευθείας στον αγρό δημιουργούνται μικροί λάκκοι σε γραμμές. Το έδαφος θα πρέπει να έχει ικανοποιητική υγρασία γι’ αυτό η προετοιμασία πρέπει να γίνεται όταν το έδαφος είναι στο "ρώγο" του. Σε κάθε λάκκο τοποθετούνται, με το χέρι ή με ειδικές σπαρτικές μηχανές, 4-6 σπόροι, σε βάθος 2-2,5cm και καλύπτονται με χώμα. Απαιτούνται 70-100gr σπόρου/στρ. Όταν τα φυτά φυτρώσουν και αποκτήσουν 4-5 πραγματικά φύλλα (BBCH 14-15) αραιώνονται και συμπληρώνονται τα κενά έτσι ώστε σε κάθε λάκκο να αναπτυχθούν 1-2 φυτά.

Όταν η σπορά γίνεται στο σπορείο χρησιμοποιούνται μικρά γλαστράκια ή σακκίδια από πλαστικό ή κύβοι εδάφους ή "δίσκοι" τα οποία γεμίζονται με χώμα που έχει απολυμανθεί. Ο σπόρος τοποθετείται σε βάθος 1cm, καλύπτεται με χώμα και ακολουθεί ελαφρύ πότισμα για να έρθει ο σπόρος σε επαφή με το έδαφος.

Όταν χρησιμοποιούνται "δίσκοι" οι σπόροι σκορπίζονται ομοιόμορφα, περίπου 5gr σπόρου/m2 ή τοποθετούνται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 10-12cm. Όταν τα φυτά αναπτύξουν τα πρώτα πραγματικά φύλλα μεταφυτεύονται σε μικρά γλαστράκια ή σακκίδια από πλαστικό ή κύβους εδάφους για να αναπτυχθούν μέχρι να φυτευτούν στον αγρό ή στο θερμοκήπιο.

Η μεταφύτευση των σπορόφυτων (BBCH 14-15) σε έδαφος τόσο στο θερμοκήπιο όσο και στον αγρό γίνεται χειρονακτικά ή με φυτευτικές μηχανές σε μονές ή δίδυμες γραμμές. Σε κάθε γραμμή τα φυτά φυτεύονται σε απόσταση 30-50cm.

Σε υπαίθρια καλλιέργεια συνήθως φυτεύονται 1000-1800 σπορόφυτα/στρ., ενώ σε θερμοκηπιακή 1800-3000 σπορόφυτα/στρ.

Τα σπορόφυτα πριν τη φύτευσή τους παραμένουν απότιστα για μια εβδομάδα και ποτίζονται την ημέρα της μεταφύτευσης.

Κατά την μεταφύτευσή τους στο έδαφος συνιστάται η εμβάπτιση των ριζών σε διάλυμα νερού και κάποιου μυκητοκτόνου. Επί των γραμμών ή στο υπόστρωμα ανάπτυξης ανοίγονται τρύπες όπου τοποθετείται ένα φυτό ανά τρύπα.

Η μεταφορά του σπορόφυτου πρέπει να γίνεται με προσοχή ώστε να μην τραυματιστεί ο βλαστός και οι ρίζες του. Ένα σπορόφυτο μεταφυτεύεται σε κάθε τρύπα σε τέτοιο βάθος ώστε οι ρίζες του να βρίσκονται στο παλιό τους βάθος. Στη συνέχεια οι τρύπες γεμίζονται με έδαφος, ασκείται ελαφριά πίεση και ακολουθεί πότισμα για να έρθουν σε στενή επαφή οι ρίζες με το έδαφος.

Προσοχή θα πρέπει να δίνεται ώστε να μη σκεπάζεται με χώμα ο λαιμός του φυτού για αποφυγή του λιωσίματος του λαιμού των σπορόφυτων.

Λίπανση

Για μια ικανοποιητική παραγωγή μια ενδεικτική λίπανση/στρέμμα, αναφέρεται παρακάτω:

►κοπριά χωνεμένη 3-4 κιλά

► Βασική λίπανση: 15-20 κιλά P2O5, 25-35 κιλά Κ2O και 15-25 κιλά Ν

(πάντα όμως θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάλληλη εδαφοανάλυση).

Άρδευση

Η διαθέσιμη υγρασία του εδάφους σε βάθος 15cm πρέπει να είναι 10-20% και σε βάθος 30cm, 30-60%. Αυξημένες είναι οι απαιτήσεις σε νερό κατά τη διάρκεια της καρποφορίας και ωρίμανσης των καρπών.

Ελλιπής άρδευση κατά την άνθηση και καρπόδεση οδηγεί σε πτώση των ανθέων αλλά και σε μείωση του μεγέθους και της ποιότητας των καρπών.

Αντίθετα υπερβολική άρδευση κατά την ανάπτυξη και ωρίμανση των καρπών οδηγεί σε σχίσιμο ή και «ραφές» στη φλούδα των καρπών.

Η καταγραφή της υγρασία του εδάφους γίνεται με ειδικά τασίμετρα. Τα ποτίσματα ξεκινούν όταν η διαθέσιμη υγρασία του εδάφους σε βάθος 30cm είναι 20%.

Εποχή συγκομιδής

Η συγκομιδή των καρπών (BBCH 89) γίνεται σταδιακά. Η συγκομιδή στις πρώιμες ποικιλίες ξεκινά 50-65 ημέρες από τη μεταφύτευση, στις μέσης πρωιμότητας ποικιλίες σε 70-80 ημέρες και στις όψιμες ποικιλίες σε 85-95 ημέρες.

Οι καρποί συλλέγονται τις πρωινές ή απογευματινές ώρες της ημέρας με το χέρι και κόβονται πάντα με τμήμα του ποδίσκου για να μην υπάρχουν προβλήματα μολύνσεων.

Τα κυριότερα κριτήρια συλλεκτικής ωριμότητας είναι το χρώμα του καρπού και ο χρόνος διάθεσης στην αγορά.

Οι καρποί που προορίζονται για μακρινές αγορές συγκομίζονται στο στάδιο του «ώριμου πράσινου», όταν δηλαδή έχουν το τελικό τους μέγεθος και στην κορυφή το χρώμα έχει γίνει κιτρινοπράσινο. Για σχετικά κοντινές αγορές οι καρποί συγκομίζονται όταν η κορυφή τους αρχίζει να κοκκινίζει (ημιώριμος), ενώ για κοντινές αγορές όταν οι καρποί είναι πλήρως ώριμοι. Οι καρποί που προορίζονται για βιομηχανική επεξεργασία συγκομίζονται μόνο όταν είναι πλήρως ώριμοι.

Καλλιεργητικές απαιτήσεις

►Απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες και σχετικά υψηλή υγρασία.

► Απαιτεί μέσης σύστασης εδάφη, βαθιά, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία τα οποία και διατηρούν αρκετή υγρασία, ουδέτερα έως ελαφρά όξινα.

► Κατάλληλο pH=5.8-7

Φυτοπροστασία

Κάποιες από τις σημαντικότερες ασθένειες και σημαντικότερους εχθρούς, αναφέρονται παρακάτω:

✔ Εχθροί

► Aphis gossypii. (Αφίδα του βαμβακιού):

Εγκαθίσταται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και στους καρπούς μυζώντας τους φυτικούς χυμούς   και τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στο φυτό είναι συστροφή φύλλων, εξασθένηση του φυτού που μπορεί να φθάσει και στην ξήρανση ιδίως νεαρών φυτών. Παράγουν μελιτώδη εκκρίματα που ευνοούν την εμφάνιση καπνιάς που μειώνει την αφομοιωτική επιφάνεια του φυτού και λερώνει τις φυτικές ίνες. Στην περίοδο της καρποφορίας έντονη προσβολή προκαλεί κιτρίνισμα των φύλλων και πτώση μικρών καρπών. Εκτός από τις άμεσες αυτές ζημιές, οι αφίδες μπορούν να μεταδώσουν διάφορους ιούς όπως αυτόν του μωσαϊκού της αγγουριάς (CMV)

► Trialeurodes vaporariorum (Αλευρώδης των θερμοκηπίων):

Σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια η παρακολούθηση του πληθυσμού γίνεται με τοποθέτηση κίτρινων κολλητικών παγίδων. Οι παγίδες συνιστάται να τοποθετούνται με την εγκατάσταση της καλλιέργειας μεταξύ των γραμμών και σε σημεία με την υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης της προσβολής π.χ. πόρτες, ανοίγματα αερισμού κ.ά. Τοποθετούνται 4-6 παγίδες ανά στρέμμα, 15cm κάτω από την κορυφή των φυτών ή στο ίδιο ύψος ή λίγο ψηλότερα από την κορυφή των φυτών σε απόσταση 0,5m από τα φυτά και πρέπει να μετακινούνται ανάλογα όσο τα φυτά ψηλώνουν. Προσοχή θα πρέπει να δίνετε ώστε να μη στεγνώσει η κόλλα των παγίδων ή/και να μη γεμίσει όλη η επιφάνειά τους με έντομα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εξετάζεται και η παρουσία των εντόμων στα φυτά. Εξετάζονται 4 φυτά κατά θέση για παρουσία ενήλικων ατόμων στα κορυφαία φύλλα και νυμφών στα χαμηλότερα.

► Gryllotalpa gryllotalpa (Κρεμμυδοφάγος):

Τρέφεται με τις ρίζες των φυτών με αποτέλεσμα αυτά να μαραίνονται. Επίσης προκαλεί διαβρώσεις σε κονδυλόριζα και σαρκόριζα φυτά. Οι ζημιές που προκαλεί επιτείνονται από δευτερογενείς μολύνσεις από μικροοργανισμούς.

► Helicoverpa armigera (Πράσινο σκουλήκι):

Οι νεαρές προνύμφες 1ου σταδίου τρέφονται με τα τρυφερά φύλλα δημιουργώντας μικρές τρύπες στο έλασμα και στη συνέχεια, όταν περάσουν στο 2ο στάδιο ανάπτυξης διατρυπούν τους καρπούς σχηματίζοντας μια μικρή τρύπα κοντά στο κοτσάνι . Στο εξωτερικό των προσβεβλημένων καρπών διακρίνονται η οπή εισόδου  και τα περιττώματα της προνύμφης . Ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξής τους οι καρποί σταματούν να αναπτύσσονται, ωριμάζουν γρήγορα, πέφτουν ή σαπίζουν επάνω στο φυτό, συνήθως λόγω δευτερογενών μυκητολογικών προσβολών. Μια προνύμφη προσβάλλει συνήθως περισσότερους από έναν καρπό.

► Lyriomyza bryoniae (Λυριόμυζα της τομάτας):

Η ζημιά προκαλείται τόσο άμμεσα από τις προνύμφες όσο και έμμεσα από τα ενήλικα θηλυκά και η ένταση εξαρτάται από την πυκνότητα του πληθυσμού, τις καλλιεργητικές πρακτικές και ευπάθεια του φυτού ξενιστή. Όταν τα θηλυκά τρέφονται ή αποθέτουν τα αυγά τους προκαλούν με τον ωοθέτη τους μικρές κηλίδες στο φύλλο, συνήθως στην πάνω επιφάνεια του ελάσματος. Οι διατροφικές κηλίδες είναι κυκλικές και ορατές με γυμνό μάτι , ενώ αυτές, μέσα στις οποίες αποθέτονται τα αυγά, έχουν σχήμα οβάλ και δε διακρίνονται εύκολα. Οι νεοεκκολαπτόμενες προνύμφες τρέφονται μέσα στο φύλλο σχηματίζοντας στοές στους ιστούς του μεσόφυλλου χωρίς ομως να καταστρέφουν το εξωτερικό στρώμα της επιδερμίδας . Οι στοές εξαπλώνονται σε όλη την επιφάνεια του ελάσματος  και το μέγεθός τους εξαρτάται από το στάδιο ανάπτυξης του φύλλου και το είδος του φυτού ξενιστή. Οι μεγαλύτερες προνύμφες σχηματίζουν ευρύτερες στοές. Σε περίπτωση που τα φύλλα είναι μικρά σε μέγεθος και δεν καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες των προνυμφών τότε αυτές μετακινούνται μέσω των βλαστών σε άλλα φύλλα, αλλά δε μπορεούν να εισέλθουν σε άλλα φύλλα αν βγούν από τη στοά τους. Όταν οι προνύμφες ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους τότε ανοίγουν με τα στοματικά τους μόρια μια τρύπα στη στοά και πέφτουν στο έδαφος όπου νυμφώνονται. Η προσβολή των προνυμφών προκαλεί αποξήρανση των φύλλων και πρόωρη φυλλόπτωση με αποτέλεσμα να μειώνεται η φωτοσυνθετική ικανότητα των φυτών και να μειώνεται η ποσότητα αλλά και η ποιότητα της παραγωγής. Οι διατροφικές κηλίδες που προκαλούν τα ενήλικα θυληκά, αν και μικρής σημασίας, επίσης μειώνουν την παραγωγή και αποτελούν πηγές εισόδου για παθογόνους μικροοργανισμούς, μύκητες, βακτήρια, ζημιώνοντας ακόμη περισσότερο την πάραγωγή. Τα νεαρά σπορόφυτα και τα μικρής ηλικίας φυτά μπορεί να καταστραφούν ολοσχερώς.

► Thrips tabaci (Θρίπας του καπνού):

Προσβάλει φύλλα, βλαστούς, άνθη και καρπούς και με τα νύγματά του προκαλεί αργυρόχροα στίγματα με ακόλουθη σκωρίαση, νέκρωση, αναστολή ανάπτυξης του φυτού και παραμόρφωση των καρπών. Συναντάται κυρίως στην κάτω επιφάνεια των νεαρών φύλλων κατά μήκος των κύριων νεύρων στην κορυφή των φυτών, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί και στους βλαστούς και τα άνθη. Είναι επίσης φορέας ιώσεων.

► Tuta absoluta (Υπονομευτής των φύλλων της τομάτας):

Προσβάλλονται όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών και σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης. Οι νεαρές προνύμφες εισχωρούν στο εσωτερικό των φύλλων, των βλαστών και των καρπών και τρέφονται από τους εσωτερικούς ιστούς δημιουργώντας στοές. Στα φύλλα, οι προνύμφες τρέφονται από το μεσόφυλλο, αφήνοντας άθικτη την επιδερμίδα , δημιουργούν στενές στοές οι οποίες γρήγορα γίνονται πλατειές και ακανόνιστες και μέσα τους φαίνονται τα αποχωρήματα των προνυμφών . Τελικά οι προσβεβλημένες περιοχές/στοές   ή και ολόκληρο το φύλλο  νεκρώνονται. Οι καρποί προσβάλλονται μόνο όταν είναι ακόμα πράσινοι και εξωτερικά φέρουν τρύπες . Οι προνύμφες σχηματίζουν στοές εσωτερικά του καρπού, ενώ στην είσοδο της στοάς παρατηρούνται τα αποχωρήμματά τους . Οι προσβεβλημένοι ιστοί αποτελούν πηγές δευτερογενών προσβολών από άλλα παθογόνα με αποτέλεσμα τη σήψη των καρπών. Προσβολή στις πρώτες 30-40 μέρες από τη φύτευση συνήθως οδηγεί σε αποτυχία της καλλιέργειας.

► Aculops lycopersici ( Σκωληκόμορφοάκαρι της τομάτας):

Το άκαρι προσβάλει φυτά της οικογένειας Solanaceae (τομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα, πατάτα). Ενήλικα και προνύμφες τρέφονται σε όλα τα πράσινα μέρη του φυτού, φύλλα, βλαστούς, τα άνθη και τους καρπούς μυζώντας τους φυτικούς χυμούς. Οι προσβεβλημένοι ιστοί εμφανίζουν μια γκρίζα απόχρωση      που αργότερα γίνεται καστανή    με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων στη φωτοσύνθεση. Τα φύλλα κιτρινίζουν , καρουλιάζουν προς τα πάνω , ξηραίνονται  και τελικά πέφτουν. Η προσβολή ξεκινά από τη βάση των φυτών και εξελίσσεται προς την κορυφή , ενώ τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά τροφοπενιών ή έλλειψης νερού. Τελικά ολόκληρα τα φυτά μαραίνονται και μπορεί να ξεραθούν. Τα άνθη όταν προσβάλλονται δε δίνουν καρπούς, ενώ οι προσβεβλημένοι καρποί εμφανίζουν μια γκρίζα όψη που τους κάνει μη εμπορεύσιμους, δεν αναπτύσσονται κανονικά, μαυρίζουν και πέφτουν.

► Tetranychus urticae (Τετράνυχος κοινός):

Με τη μύζηση μειώνεται η χλωροφύλλη και το άζωτο των φύλλων και το φυτό καταπονείται. Με τη μύζηση αρχικά η άνω επιφάνεια των φύλλων γίνεται ανοιχτόχρωμη μουντή  και παίρνει μία γκρίζα-μολυβί απόχρωση    λόγω εισόδου αέρα στους ιστούς, ενώ η κάτω επιφάνεια καφετιάζει ελαφρώς . Με τη πρόοδο της προσβολής μεγάλο μέρος και σύντομα ολόκληρη η κάτω επιφάνεια των φύλλων καλύπτεται από τον άφθονο μετάξινο ιστό του αραχνοειδούς   οπότε τα φύλλα δείχνουν έντονα σκονισμένα, ενώ η φωτοσυνθετική ικανότητα τους μειώνεται σημαντικά. Ακόμα και με μικρό πληθυσμό 3 π.χ. ατόμων ανά φύλλο να τρέφονται κοντά στο κεντρικό νεύρο στη κάτω επιφάνεια των φύλλων, σε αυτά καφετιάζουν-μελανιάζουν μεγάλες περιοχές του ελάσματος συνήθως με μορφή λωρίδων από το κεντρικό νεύρο προς τη περίμετρο (“transpiration burn”). Αυτό το σύμπτωμα μπορεί να παρουσιασθεί και μετά που θα έχουμε σκοτώσει τους τετράνυχους που είχαν προσβάλει τα φύλλα, ιδιαίτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες. Τα φύλλα γρήγορα παίρνουν καθολική καφετί-μπρούτζινη στιλπνή απόχρωση   (“bronzing”), γίνονται εύθραυστα, ξηραίνονται   και τελικά πέφτουν πρόωρα. Γενικά σημαντική προσβολή και αποφύλλωση επηρεάζει αρνητικά τη παραγωγή του έτους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Μπορεί ακόμα να προσβληθούν και οι καρποί παρουσιάζοντας σκωριόχρωση , ενώ θα έχουν μικρότερο του κανονικού μέγεθος και βάρος, λιγότερο έντονο χρωματισμό και υποβαθμισμένα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Σε σοβαρή προσβολή μπορεί έχουμε πρόωρη ωρίμανση ή και καρπόπτωση. Παράλληλα μειώνεται η ζωηρότητα και ο ρυθμός ανάπτυξης του ίδιου του φυτού.

✔ Ασθένειες

► Phytophthora infestans (Περονόσπορος):

Προσβάλει όλα τα μέρη του φυτού σε όλα τα στάδια. Στα φύλλα αρχικά, στην πάνω επιφάνεια, εμφανίζονται υποκίτρινες κηλίδες (λαδιές) που αργότερα γίνονται καστανόμαυρες , μεγαλώνουν και καλύπτουν μεγάλο μέρος του ελάσματος , ενώ στην κάτω επιφάνεια των φύλλων στην περιοχή των κηλίδων, με υγρό καιρό, αναπτύσσονται οι λευκές καρποφορίες του μύκητα  που εξέρχονται από τα στομάτια. Τα φύλλα κιτρινίζουν, γίνονται καστανά και μαραίνονται , συστρέφονται και τελικά ξηραίνονται . Στους μίσχους των φύλλων  και στους βλαστούς   εμφανίζονται αρχικά υποκίτρινες κηλίδες που εξελίσσονται σε καστανόμαυρες και νεκρωτικές, οι οποίες καλύπτονται από υπόλευκη εξάνθηση με υγρό καιρό. Οι προσβεβλημένοι ιστοί καταρρέουν και το φυτό ξηραίνεται από το σημείο της προσβολής και πάνω. Στους καρπούς, γύρω από τον ποδίσκο, σχηματίζονται καστανοπράσινες βυθισμένες κηλίδες    πάνω στις οποίες σχηματίζεται λευκό μυκήλιο του παθογόνου. Οι κηλίδες εξαπλώνονται σε όλη την επιφάνεια του καρπού  ο οποίος τελικά σήπεται. Όταν οι καρποί προσβάλλονται όταν είναι ακόμη πράσινοι τότε δεν ωριμάζουν και μπορεί να πέσουν από το φυτό.

► Alternaria alternata (Αλτερναρίωση):

Το παθογόνο Alternaria solani προσβάλλει όλα τα μέρη του φυτού σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Στα νεαρά φυτάρια παρατηρούνται προφυτρωτικές και μεταφυτρωτικές τήξεις. Στα νεαρά φυτά εμφανίζονται σκούρες κηλίδες στην περιοχή του λαιμού και τελικά το φυτό ξηραίνεται. Στα μεγαλύτερα φυτά εμφανίζονται στα φύλλα καστανόμαυρες κηλίδες με ομόκεντρους κύκλους . Παρόμοιες κηλίδες εμφανίζονται στα στελέχη, τους μίσχους και τους καρπούς. Στους καρπούς οι κηλίδες είναι βυθισμένες και πάνω τους σχηματίζεται σκούρα εξάνθηση που είναι οι καρποφορίες του μύκητα.

►Cladosporium fulvum (Κλαδοσπορίωση):

Προσβάλλεται κυρίως το φύλλωμα και σπανιότερα τα άνθη, οι καρποί και οι βλαστοί. Μια εβδομάδα από τη μόλυνση εμφανίζονται στην πάνω επιφάνεια των κατώτερων φύλλων κιτρινοπράσινες κυκλικές   ή ακανόνιστες κηλίδες   που μεγαλώνουν  και εξελίσσονται σε νεκρωτικές   . Στην κάτω επιφάνεια του φύλλου στην περιοχή της κηλίδας εμφανίζονται οι καρποφορίες του μύκητα σαν σκούρα καστανή, βελούδινη εξάνθηση, ενώ σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, εξάνθηση εμφανίζεται και στην πάνω επιφάνεια των φύλλων . Τελικά τα φύλλα μαραίνονται, ξεραίνονται και πέφτουν.

► Botrytis cinerea (Βότρυτης):

Προσβάλει όλα τα μέρη του φυτού, σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του. Στα φύλλα εμφανίζονται καστανές σκούρες, νεκρωτικές κηλίδες σε ομόκεντρους κύκλους ή ακανόνιστες . Τελικά τα φύλλα ξηραίνονται . Στους βλαστούς οι ιστοί γίνονται υδαρείς, μαλακοί και στη συνέχεια συρρικνώνονται και νεκρώνονται. Πάνω στους προσβεβλημένους ιστούς σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα ως γκρι εξάνθηση. Στους καρπούς η προσβολή εμφανίζεται στο σημείο επαφής του ποδίσκου και του καρπού ή στην κορυφή του καρπού   . Οι ιστοί γίνονται υδαρείς και μαλακώνουν. Στους καρπούς μπορεί να εμφανιστούν και μικρές δακτυλιοειδείς κηλίδες με νεκρωτικό στίγμα στο κέντρο της που μοιάζει με νύγμα εντόμου (κηλίδες φάντασμα) με αποτέλεσμα τη μείωση της εμπορικής αξίας των καρπών.

► Septoria lycopersici (Σεπτορίωση):

Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα φύλλα, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και στους μίσχους και βλαστούς. Στα κατώτερα φύλλα εμφανίζονται ακανόνιστου σχήματος, υδατώδεις κηλίδες που αργότερα γίνονται καστανέρυθρες και νεκρωτικές και πάνω τους σχηματίζονται τα σπόρια του μύκητα.

► Pythium spp. (Πύθιο):

Η ασθένεια προσβάλει όλα τα μέρη του φυτού που έρχονται σε άμεση (λαιμός, ρίζες) ή έμμεση επαφή με το έδαφος (καρποί), σε υπαίθριες καλλιέργειες και στα θερμοκήπια, προκαλώντας προφυτρωτικές και μεταφυτρωτικές τήξεις και σήψεις. Στην περιοχή του λαιμού και των ριζών εμφανίζεται υδαρής, καστανοκίτρινη κηλίδα που εξελίσσεται σε έλκος. Στο σημείο προσβολής οι ιστοί μοιάζουν σαν «βρασμένοι». Τα φυτά μαραίνονται και τελικά ξηραίνονται. Οι καρποί μολύνονται όταν έρχονται σε επαφή με το έδαφος και η ζημιά μπορεί να εμφανιστεί και μετά τη συγκομιδή. Αν και η ασθένεια είναι συχνή συνήθως προσβάλλονται λίγα φυτά σποραδικά στη σειρά και σπάνια οι προσβολές είναι καθολικές.

► Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) (Ιός του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας):

Τα μολυσμένα φυτά εμφανίζουν νανισμό, μικροφυλλία, χλώρωση και παραμόρφωση των φύλλων. Προσβολή των φυτών σε νεαρό στάδιο προκαλεί μειωμένη ανάπτυξη, δεν σχηματίζονται καρποί και οδηγεί στην ξήρανση των φυτών. Σε μεγαλύτερα φυτά σταματά η ανάπτυξη, δεν αναπτύσσονται νέοι καρποί, εμφανίζεται μικροφυλλία, χλώρωση και κατσάρωμα των φύλλων.

Πηγή:blog.farmacon.gr