Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεται για τα μυκητοκτόνα

Στο πρώτο ανήκουν οι αγρότες που ορκίζονται πως η χρήση των μυκητοκτόνων έχει αυξήσει κατά πολύ τις αποδόσεις τους και στο δεύτερο ανήκουν αυτοί που είναι αρκετά σκεπτικοί απέναντι στη χρήση αυτών όσον αφορά στις υποσχόμενες αποδόσεις.

Παρ’όλο το σκεπτικισμό που μπορεί να υπάρχει για τη χρήση των μυκητοκτόνων, η υιοθέτηση των προγραμμάτων ψεκασμών μυκητοκτόνων βρίσκεται σε άνοδο. Επίσης, αδιαμφησβήτητο  είναι το γεγονός πως το 25% των καλλιεργειών, παγκοσμίως, επηρεάζονται κάθε χρόνο από τις μυκοτοξίνες ( τοξικές ουσίες παραγόμενες από τους μύκητες). Εκτιμάται ότι περίπου 1 δισεκατομμύριο τόνοι τροφίμων χάνονται ως αποτέλεσμα μυκοτοξινών κάθε χρόνο.

Ο λόγος που υπάρχουν περιπτώσεις που η εφαρμογή μυκητοκτόνων είναι ανεπιτυχής, είναι η λάθος διάγνωση του προβλήματος.

Πριν την εφαρμογή οποιουδήποτε μυκητοκτόνου σκευάσματος, θα πρέπει να έχει γίνει μια σωστή και ακριβής διάγνωση του προβλήματος. Θα πρέπει δηλαδή να είμαστε σίγουροι πως το εν λόγω πρόβλημα δεν οφείλεται σε κάποια άλλη αιτία, όπως έντομα, φυτοτοξικότητα, βακτήρια, νηματώδεις κ.α. Ακόμη και στην περίπτωση μιας διαπιστωμένης μυκητολογικής προσβολής, θα πρέπει να έχει γίνει σωστή διάγνωση του συγκεκριμένου μύκητα που έχει προσβάλλει την καλλιέργεια. Θυμηθείτε πως όλα τα μυκητοκτόνα δεν είναι για όλα τα είδη μυκήτων.

Πριν την εφαρμογή του μυκητοκτόνου θα πρέπει να ληφθούν υπ’όψη οι παρακάτω παράγοντες:

► Ποιά ήταν η προηγούμενη καλλιέργεια του χωραφιού;

Για παράδειγμα, εάν υπήρξαν συνεχόμενες καλλιέργειες αραβόσιτου, σίγουρα θα πρέπει να ληφθεί στα υπόψη η εφαρμογή του κατάλληλου μυκητοκτόνου επειδή μύκητες μπορούν και επιβιώνουν σε υπολείμματα αραβόσιτου.

► Καιρός:

η βροχή και η υγρασία αποτελούν παράγοντες-κλειδιά για τις μυκητολογικές ασθένειες.

► Ιστορικό ασθενειών του χωραφιού:

εάν πρόκειται να εγκατασταθεί μια καλλιέργεια σε ένα χωράφι το οποίο προηγουμένως έφερε κάποια ασθένεια, η εφαρμογή μυκητοκτόνων σκευασμάτων είναι απαραίτητη.

► Ο βαθμός ευαισθησίας της καλλιέργειας στην ασθένεια;

Κατηγοριοποίηση των μυκητοκτόνων με 6 διαφορετικούς τρόπους

1. Κινητικότητα μέσα στο φυτό:

Αναφέρεται στο εάν το μυκητοκτόνο είναι επαφής ή διασυστηματικό. Τα επαφής παραμένουν στην επιφάνεια του φυτού όπου και έχουν εφαρμοσθεί και δεν εισχωρούν εσωτερικά του φυτού. Αυτή η περίπτωση των μυκητοκτόνων δεν έχει καμία δράση μετά τη μόλυνση του φυτού. Η χρήση αυτού του είδους των μυκητοκτόνων σημαίνει πως χρειάζεται επανεφαρμογή τους για προστασία της νέας βλάστησης. Η δεύτερη περίπτωση είναι αυτή των διασυστηματικών τα οποία απορροφώνται από τους φυτικούς ιστούς. Λόγω αυτής της ιδιότητάς τους προσφέρουν κάποια προστασία στο φυτό μετά τη μόλυνση. Παρόλα αυτά, ελάχιστα είναι τα μυκητοκτόνα που μετακινούνται σε ολόκληρο το αγγειακό σύστημα του φυτού. Κυρίως η μετακίνησή τους είναι μερικώς διασυστηματική προς τα άνω ή τοπικά διασυστηματική στο έλασμα των φύλλων για παράδειγμα όπου και έχουν εφαρμοσθεί.

2. Είδος προστασίας:

Προληπτική, πρώιμη λοίμωξη ή αντισποριογόνος δραστηριότητα. Τα προληπτικά μυκητοκτόνα σχηματίζουν ένα προστατευτικό φράγμα πριν φτάσουν ή αρχίσουν να αναπτύσσονται τα παθογόνα και βοηθούν στην πρόληψη της μόλυνσης. Η δραστηριότητα της πρώιμης λοίμωξης σημαίνει ότι το μυκητοκτόνο διεισδύει στο φυτό και διακόπτει τον παθογόνο παράγοντα στον φυτικό ιστό, αλλά είναι αποτελεσματικό μόνο 24-72 ώρες από την εκδήλωση της μόλυνση. Συνήθως εάν ένα μυκητοκτόνο είναι αποτελεσματικό για μια πρώιμη λοίμωξη, είναι επίσης προληπτικό. Επίσης, ένα με αντισποριογόνο δραστηριότητα έχει την ικανότητα να αποτρέπει την παραγωγή σπορίων, πράγμα που σημαίνει ότι θα σταματήσει την εξάπλωση μέσα στο φυτό και στα γειτονικά φυτά.

3. Εύρος δράσης του μυκητοκτόνου:

Απλή ή πολλαπλή θέση δράσης; Το μυκητοκτόνο θα λειτουργήσει μόνο σε ένα μεταβολικό μονοπάτι, ένζυμο ή πρωτεΐνη (μία θέση) ή θα επηρεάσει πολυάριθμα μεταβολικά μονοπάτια στο μύκητα.

4. Τρόπος δράσης (MOA):

Πώς ακριβώς το μυκητοκτόνο σκοτώνει ή καταστέλλει το στόχο (ποια βιοχημική διαδικασία στοχεύει).

5. Χημική ομάδα:

Ονομασία που δόθηκε στην ομάδα χημικών ουσιών που μοιράζονται τον κοινό βιοχημικό τρόπο δράσης, ακόμη και αν έχουν διαφορετικές χημικές δομές.

6. FRAC:

Αφορά σε μία επιτροπή η οποία έχει δημιουργήσει έναν κωδικό αριθμών και γραμμάτων που χρησιμοποιούνται βάσει του τρόπου δράσης για το κάθε μυκητοκτόνο.

Πώς εφαρμόζονται τα μυκητοκτόνα;

Η εφαρμογή τους μπορεί να γίνει διαφυλλικά, απευθείας πάνω στο σπόρο, στο έδαφος ή μέσω του συστήματος άρδευσης.

► Διαφυλλικές εφαρμογές:

Η εφαρμογή θα πρέπει να γίνει πριν τη βλάστηση των σπορίων του μύκητα. Σημαντικό είναι να ληφθεί υπόψη η βέλτιστη χρήση (μέγεθος σταγονιδίου, τύπος ακροφυσίου, πίεση, κλπ) καθώς και η χρήση ενός παράγοντα διαβροχής (επιφανειοδραστικού).

► Σπόρος:

Εφαρμογή του μυκητοκτόνου στο σπόρο πριν τη σπορά. Προστασία των σπόρων από μύκητες εδάφους.

► Μέσω του συστήματος άρδευσης

► Στο έδαφος:

Εφαρμογή στο έδαφος στις σειρές των καλλιεργειών, κατά τη φύτευση.

Ότι ακριβώς ισχύει για την ανθεκτικότητα που αναπτύσσεται στα ζιζανιοκτόνα και τα εντομοκτόνα, ισχύει και για τα μυκητοκτόνα. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν ένας αγρότης προσπαθεί να εφαρμόσει ένα μυκητοκτόνο σκεύασμα μόλις υπάρξει ήδη ένα πρόβλημα και το χρησιμοποιεί ως θεραπεία αντί για πρόληψη. Οι μύκητες μπορούν να το καταπολεμήσουν, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο ευαίσθητοι στη δράση του μυκητοκτόνου.

Κατά την ανάμειξη των μυκητοκτόνων, θυμηθείτε ότι υπερβολικά όξινο ή αλκαλικό νερό μπορεί να μειώσει τη μυκητοκτόνο δράση, ειδικά εάν το pH είναι πάνω από 8,0. Πρέπει επίσης να ψεκάσετε το παρασιτοκτόνο αρκετά γρήγορα μετά την ανάμειξη διότι η αποτελεσματικότητά του μπορεί να εκμηδενισθεί εάν παρέλθουν 12 ώρες  από την παρασκευή του διαλύματος. Το προαναφερθέν χρονικό όριο μπορεί να μειωθεί εάν επιπλέον η ποιότητα του νερού είναι χαμηλή.

Γιατί λοιπόν είναι απαραίτητη η χρήση των μυκητοκτόνων; Οικονομικό όφελος;

Αξίζουν τελικά τα λεφτά τους τα μυκητοκτόνα; Αυτή είναι πραγματικά μια ερώτηση η οποία μπορεί να απαντηθεί υπό προϋποθέσεις. Εξαρτάται πραγματικά από την τιμή της καλλιέργειας, την επεξεργασία και την εφαρμογή σε σύγκριση με τη δυνητική απώλεια απόδοσης κλπ. Τα μυκητοκτόνα είναι πιο συνηθισμένα στις καλλιέργειες υψηλότερης αξίας όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και κάποιές εξειδικευμένες, άλλες καλλιέργειες.

Έρευνες κατά την εφαρμογή μυκητοκτόνων σε καλλιέργειες σόγιας και αραβόσιτου έχουν δείξει πως οι αποδόσεις ήταν μεγαλύτερες.

Αντοχή των παθογόνων στα μυκητοκτόνα

Και στην περίπτωση των μυκητοκτόνων, το πρόβλημα της ανθεκτικότητας υπάρχει. Και εδώ, μαγικές ουσίες που καταπολεμούν τα πάντα και για πάντα, δεν υπάρχουν.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης ανθεκτικότητας ήταν αυτό της ομάδας των μυκητοκτόνων των στροβιλουρινών.  Οι στροβιλουρίνες αποτέλεσαν μια ομάδα δραστικών η οποία είχε τα εξής χαρακτηριστικά: μπορούσε να δράσει ενάντια σε διαφορετικά είδη μυκήτων και στα φύλλα όπου είχε εφαρμοσθεί παρείχε προστασία και στις δύο πλευρές τους.

Οι στροβιλουρίνες πήραν το πράσινο φως κυκλοφορίας στο εμπόριο, οι εταιρείες διαφήμισαν τα οφέλη της χρήσης τους και οι αγρότες τις χρησιμοποίησαν κατά κόρον.

Η χημική ουσία λειτούργησε καλά, αλλά ανθεκτικά στελέχη του μύκητα εμφανίστηκαν πολύ πιο γρήγορα από ό, τι οι περισσότεροι ειδικοί προέβλεπαν.

Αντιμετώπιση της ανάπτυξης της ανθεκτικότητας:

► Περιορισμός της χρήσης μίας και μόνο δραστικής ουσίας ή της ίδιας δραστικής ομάδας, αλλά χρήση αυτής της δραστικής ως συστατικού ενός ολοκληρωμένου προγράμματος μαζί με άλλα μυκητοκτόνα, διαφορετικού τρόπου δράσης.

► Επιλογή ανθεκτικών φυτικών ποικιλιών σε ασθένειες μυκητολογικές.

► Εναλλαγή καλλιεργειών ευαίσθητων σε μύκητες.

► Απαραίτητη η συμπερίληψη στο πρόγραμμα ψεκασμών, μυκητοκτόνων με πολλαπλά σημεία δράσης, τα οποία και παρουσιάζουν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικότητας σε αυτά. Οι περισσότερες από τις μισές εφαρμογές σε μια εποχή δεν πρέπει να περιλαμβάνουν δραστικές ουσίες με ίδιο τρόπο δράσης.

Ενώ οι ψεκασμοί μυκητοκτόνων σκευασμάτων δεν είναι ιδιαίτερα δαπανηροί, η θεραπεία χωρίς να υπάρχει πρόγραμμα διαχείρισης της ανθεκτικότητας μπορεί να αποτελέσει από μόνη της μια καταστροφή για τον παραγωγό. Τα ανθεκτικά στελέχη του μύκητα μπορούν να αποκτήσουν ανοσία σε μυκητοκτόνα. Σε δοκιμές όπου υπάρχει ανθεκτικότητα σε μυκητοκτόνα, τα φυτά με ανθεκτικά στελέχη ασθένειας που υποβλήθηκαν σε αγωγή με δραστική ουσία στην οποία είχαν αποκτήσει ανοσία, υπέστησαν μεγαλύτερη απώλεια απόδοσης από τα φυτά που δεν είχαν υποβληθεί σε θεραπεία.

Η χρήση μη απαραίτητων μυκητοκτόνων σε καλλιέργειες αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα. Δε θα έπρεπε οι αγρότες να περιμένουν καμία απότομη αύξηση της απόδοσης των καλλιεργειών τους, όταν δεν απαιτείται η εφαρμογή μυκητοκτόνων. Το μόνο που καταφέρνει ένας καλλιεργητής με αυτόν τον τρόπο, είναι το άσκοπο χάσιμο χρημάτων και χρόνου καθώς επίσης και την περιβαλλοντική ρύπανση. Το σημαντικότερο δε όλων είναι οι μακροπρόθεσμες απώλειες.

Γράφει: η Ομάδα γεωπόνων της Farmacon - Farmacon Team 

blog.farmacon.gr/