Κλάδεμα Διαμόρφωσης για οπωροφόρα, ελιά και αμπέλι

ΑΜΠΕΛΙ

Για να γίνει η διαμόρφωση του πρέμνου χρειάζονται 3-4 έτη.

Τα βασικά σχήματα διαμόρφωσης που ξεχωρίζουν είναι τρία:

✔ το κυπελλοειδές,

✔ το γραμμικό και

✔ η κρεβατίνα.

Ένας συνδυασμός κρεβατίνας, κυπέλλου και γραμμικού σχήματος, η λεγόμενη "γραμμική σκάφη", θεωρείται το πιο σύνθετο αλλά το πιο παραγωγικό σχήμα.

Τα γραμμικά συστήματα, λόγω των πολλαπλών πλεονεκτημάτων τους, είναι τα πιο διαδεδομένα.

Το κλάδεμα, στα νέα αμπέλια, γίνεται το μήνα Μάρτιο για την αποφυγή κινδύνων από ανοιξιάτικους παγετούς.

✔ Γραμμικό σύστημα

Xαρακτηριστικό των γραμμικών συστημάτων είναι η στήριξη των πρέμνων σε σειρές συρμάτων, συνήθως τρία σύρματα, τα οποία βρίσκονται σε μέτριου ύψους πασσάλους, 1.2-2.2 m, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

Η απόσταση μεταξύ των συρμάτων είναι συνήθως 0.40 cm.

Τα πλέον διαδεδομένα γραμμικά συστήματα έχουν τίτλο το όνομα εκείνου που τα καθιέρωσε και είναι το Royat και το Guyot (Casenave, Sylvoz), Κύπελο, Κρεβατίνα. Τα δύο πρώτα διακρίνονται σε μονόπλευρο και αμφίπλευρο.

► Guyot

Αποτελείται από κορμό ύψους 40-50 cm, στην κορυφή του οποίου υπαρχει μία κεφαλή με δύο οφθαλμούς καθώς και μία αμολυτή με αρκετούς οφθαλμούς, ανάλογα με την ποικιλία (~10).

Κατά το πρώτο χειμερινό κλάδεμα, κρατείται μία κληματίδα, συνήθως η καλύτερη, η οποία κλαδεύεται στους δύο οφθαλμούς. Τα δύο αυτά μάτια θα δώσουν το επόμενο καλοκαίρι τους δύο βραχίονες.

Κατά το δεύτερο κλάδεμα, επιλέγεται η πιο δυνατή κληματίδα, επιλέγεται το τελικό ύψος που θα διαμορφωθεί και αφήνονται δύο οφθαλμοί. Από τα δύo αυτά μάτια θα αναπτυχθούν δύο κληματίδες που θα δώσουν την επόμενη περίοδο το τελικό σχήμα.

Τον επόμενο χειμώνα, επιλέγεται η πιο δυνατή κληματίδα, που ονομάζεται "αμολυτή", αφήνονται 6-8 μάτια και δένεται γερά στο πρώτο σύρμα.

Η άλλη κληματίδα που ονομάζεται "κεφαλή" ή "αντικαταστάτης", κόβεται κοντή αφήνοντας δύο μάτια που θα δώσουν την επόμενη χρονιά την αμολυτή και την κεφαλή αντίστοιχα. Στο "αμφίπλευρο" αφήνονται διπλά τα παραπάνω στοιχεία, δύο κεφαλές και δύο αμολυτές.

► Royat

Αποτελείται από κορμό ύψους 40-50 cm, στην κορυφή του οποίου υπάρχουν ένας (μονόπλευρο) ή δύο (αμφίπλευρο) βραχίονες, οι οποίοι είναι κυρτωμένοι παράλληλα με το πρώτο σύρμα και σε μήκος το μισό της απόστασης μεταξύ των πρέμνων.

Οι βραχίονες αυτοί θα εξελιχθούν στους κορμούς πάνω στους οποίους θα αφεθεί ένας οφθαλμός κάθε 15-20 cm.

Σε αυτή την περίπτωση είναι προτιμότερο, να καταστρέφονται τα μάτια που βρίσκονται στην κάτω πλευρά ώστε οι νέοι βραχίονες που θα δημιουργηθούν να "βλέπουν" κατευθείαν προς την πάνω πλευρά.

Πλεονεκτήματα των γραμμικών συστημάτων είναι:

(α) το μεγαλύτερο μήκος κορμού (τα σταφύλια κατανέμονται σε μεγαλύτερο μήκος με αποτέλεσμα να διευθετούνται καλύτερα),

(β) η διευκόλυνση των καλλιεργητικών φροντίδων και της χρήσης μηχανημάτων,

(γ) η ρύθμιση της επιθυμητής απόδοσης (κατάλληλη διαχείριση της παραγωγής με υψηλότερες αποδόσεις ποιοτικών σταφυλιών),

(δ) η δυνατότητα ανάπτυξης μεγαλύτερου όγκου βλάστησης αλλά και η εξασφάλιση ορθής γεωμετρίας αυτής (κατάλληλες συνθήκες φωτισμού - αερισμού του φυλλώματος με αποτέλεσμα την ανάπτυξη επιθυμητού μικροκλίματος, ενεργού φωτοσυνθετικού φυλλώματος, περισσότερων γόνιμων οφθαλμών και καλύτερης τροφοδοσίας των σταφυλιών),

(ε) ο περιορισμός των προσβολών από ασθένειες και η μείωση του κόστους φυτοπροστασίας,

(στ) η διευκόλυνση της εφαρμογής συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης και

(ζ) η ίση περίπου απόσταση των σταφυλιών από το έδαφος οδηγεί σε ομοιόμορφο χρωματισμό και ωρίμανση.

Μειονεκτήματα των γραμμικών συστημάτων είναι:

(α) το μεγαλύτερο κόστος υποστύλωσης, λόγω των υλικών και των εργατικών εξόδων,

(β) η εξεύρεση εξειδικευμένου προσωπικού και

(γ) η αναγκαιότητα άρδευσης και αυξημένης γονιμότητας στο έδαφος (τα πρέμνα έχουν αυξημένες διατροφικές απαιτήσεις λόγω της μεγαλύτερης ανάπτυξης ξύλινων μερών).

►  Κύπελλο

Είναι παραδοσιακό σύστημα στο οποίο ο κορμός διαμορφώνεται στα 40-50 cm και από τον οποίο εκτείνονται 3-6 βραχίονες σε σχήμα "κυπέλλου".

Στο πρώτο χειμερινό κλάδεμα (πρώτος χρόνος) κρατείται η καλύτερη κληματίδα και κλαδεύεται στους δύο οφθαλμούς.

Στο δεύτερο διαμορφώνεται το ύψος από τους βραχίονες και στο τρίτο αφήνονται τόσες κληματίδες όσες είναι απαραίτητες για να διαμορφωθεί το επιθυμητό σχήμα.

►  Κρεβατίνα 

Τον πρώτο χρόνο ακολουθείται η ίδια διαδικασία με το κυπελλοειδές σύστημα.

Στο δεύτερο χρόνο υπάρχουν δύο βραχίονες από τους οποίους θα κρατηθεί ο πιο γερός και θα δεθεί σε στήριγμα αρκετού ύψους. Επιλέγεται η πιο γερή κληματίδα και κλαδεύεται στο ύψος της πέργκολας, αφήνοντας δύο οφθαλμούς.

Τον επόμενο χρόνο, ο πιο δυνατός βραχίονας δένεται στο κέντρο της κρεβατίνας δίνοντας έτσι την επιθυμητή κατεύθυνση.

Το χειμώνα, αφήνονται στον κεντρικό βραχίονα 6-8 μπράτσα σε κάθε πλευρά, ανάλογα με το μήκος της πέργκολας και την ευρωστία του πρέμνου.

Η υποστύλωση των πρέμνων είναι αναγκαία για να διατηρηθούν ο κορμός και οι βραχίονες στη διευθέτηση που τους δόθηκε με το κλάδεμα σχήματος και να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις και οι κάμψεις τους.

Η υποστήριξη έχει επίσης, σκοπό να δώσει στο φυτό ορισμένη διάταξη. Αυτό επιτυγχάνεται με την πρόσδεση και διευθέτηση των κληματίδων και των βλαστών η οποία γίνεται το Μάρτιο γιατί τότε είναι μέγιστη η ταχύτητα αύξησής τους.

Η υποστύλωση διακρίνεται σε ατομική και ομαδική.

Κατά κανόνα ατομική υποστύλωση δέχονται τα γραμμικά ενώ συλλογική είναι η υποστύλωση της κρεβατίνας.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την υποστύλωση είναι οι πάσσαλοι (ξύλινοι, τσιμεντένιοι, σιδερένιοι), τα σύρματα και οι αντηρίδες.

Τα κυπελλοειδή σχήματα είναι μη υποστηριγμένα. 

ΑΧΛΑΔΙ

Τα τελευταία χρόνια επικρατούν τα σχήματα που συνδυάζονται με εντατικά ή πυκνής φύτευσης συστήματα και αυτά είναι η παλμέτα, η ελεύθερη άτρακτος, το κορδόνι (μονόκλωνο) και το κυπελλοειδές (στις παλιές φυτεύσεις).

Άλλοι λόγοι για τους οποίους επικράτησαν αυτά τα υποστηριγμένα σχήματα είναι:

(α) η χρήση νάνων κλωνικών υποκειμένων, κυρίως της κυδωνιάς,

(β) η φυσική τάση των ποικιλιών για ανάπτυξη σε ένα επίπεδο,

(γ) η ανάπτυξη απλού και φθηνού μηχανικού εξοπλισμού (π.χ. μετακινούμενες πλατφόρμες για κλάδεμα και συγκομιδή καρπών, μοντέρνα ψεκαστικά για πλήρη και ομοιόμορφη κάλυψη με φυτοφάρμακα) και (δ) η αλλαγή του τρόπου καλλιέργειας με την απομάκρυνση της μηχανικής καλλιέργειας του εδάφους και την εφαρμογή του συστήματος ακαλλιέργειας.

✔  Παλμέτα

Η υποστύλωση των δένδρων είναι απαραίτητη. Τοποθετούνται πάσσαλοι ανά 10 m περίπου και σύρματα ανά 60-80 cm.

Τα δένδρα έχουν κεντρικό άξονα και οι βραχίονες συνήθως αναπτύσσονται σε γωνία 45-50ο με αυτόν. Οι βραχίονες προκειμένου να πάρουν την επιθυμητή θέση χρειάζεται να δεθούν. Το ύψος των πασσάλων κυμαίνεται από 3.5-4.0 m.

Η διαμόρφωση ολοκληρώνεται σε 5-6 χρόνια και το δένδρο μπαίνει σε πλήρη καρποφορία.

H ελεύθερη παλμέτα είναι μια παραλλαγή αυτού του συστήματος διαμόρφωσης το οποίο λόγω μειωμένης αυστηρότητας κλαδέματος επιταχύνει την είσοδο σε καρποφορία (κατά 1-2 χρόνια).

✔  Ελεύθερη άτρακτος

Κατά τη φύτευση τα δενδρύλλια κορυφολογούνται σε ύψος 80-120 cm (ή 50-60 cm). Τον Απρίλιο επιλέγονται οι 5 καλύτεροι πλάγιοι βραχίονες και το φθινόπωρο αφαιρούνται οι οφθαλμοί στον κεντρικό άξονα (σε ύψος 40 cm από τον τελευταίο βραχίονα).

Ο κεντρικός κλαδεύεται σε ύψος 60 cm από τον τελευταίο βραχίονα (αν η σύντμηση έγινε στα 50-60 cm) και οι βραχίονες κλαδεύονται ελαφρά, αν είναι δυνατοί (και δένονται) ή πιο βαθιά (αφαιρούνται έως και τα ¾ του μήκους τους) από την κορυφή τους.

Το φθινόπωρο του 2ου έτους ο κεντρικός κλαδεύεται 40-50 cm πάνω από τον τελευταίο βραχίονα και χωρίς αφαίρεση οφθαλμών.

Στα 3 χρόνια ολοκληρώνεται η διαμόρφωση και το δένδρο έχει κορμό με ύψος 2.0-2.5 m και 15-20 πλάγιους βλαστούς ή βραχίονες.

Στην περίπτωση που η πρώτη σύντμηση γίνει σε ύψος 80-120 cm τότε στα πρώτα 2-3 χρόνια γίνεται, από την άνοιξη, αφαίρεση μόνο των δυνατών κατακόρυφων βλαστών ή δέσιμο για να οριζοντιωθούν και να σταματήσουν να αναπτύσσονται.

Γενικά, τα δένδρα διαμορφώνονται σε χαμηλότερο ύψος απ' ότι στην παλμέτα, γιατί το σύστημα αυτό είναι πυκνότερο. Τα δένδρα φυτεύονται πιο κοντά επί της γραμμής, και στηρίζονται σε σύρματα με πολύ λιγότερο κόπο απ' ότι στην παλμέτα.

✔  Κυπελλοειδές

Η κόμη του δένδρου αποτελείται από τρεις πλάγιους βραχίονες, οι οποίοι σχηματίζουν γωνία 50-60ο με τον κορμό. Κάθε βραχίονας φέρει δύο κλάδους, από τους οποίους ο πρώτος σχηματίζεται σε απόσταση 40 cm από τη βάση του και ο δεύτερος σε απόσταση 60-80 cm και αντίθετα από τον πρώτο.

Η διαμόρφωση των δένδρων συμπληρώνεται με ελαφρές επεμβάσεις σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

✔ Μονόκλωνο γραμμικό (κορδόνι)

Είναι το πιο απλό σχήμα και ταιριάζει σε ορισμένες ποικιλίες που δεν σχηματίζουν πλούσια πλάγια βλάστηση και είναι εμβολιασμένες σε νάνα υποκείμενα (κυδωνιάς).

Εφαρμόζεται σε συστήματα πολύ πυκνής φύτευσης και δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα ή προσπάθεια για να επιτευχθεί.

ΜΗΛΟ

Τα σπουδαιότερα σχήματα διαμόρφωσης είναι:

(α) το κύπελλο,

(β) η κυπελλοπυραμίδα,

(γ) το θαμνοειδές κύπελλο,

(δ) η νάνος πυραμίδα κατά ορόφους,

(ε) ο ατρακτοειδής θάμνος και

(στ) η παλμέτα.

Τα μεγάλης ηλικίας δένδρα που είναι εμβολιασμένα σε σπορόφυτα είναι διαμορφωμένα σε κύπελλο προς κυπελλοπυραμίδα σε κάποιες περιπτώσεις.

Τα νεότερα δένδρα που είναι εμβολιασμένα σε ημινάνα υποκείμενα, είναι διαμορφωμένα είτε σε κύπελλο είτε σε πυραμίδα ή άτρακτο (ειδικά τα νάνα υποκείμενα), είτε σε παλμέτα (ξεπερασμένη διαμόρφωση με μειωμένη συνήθως απόδοση).

Το κύπελλο, αν και έχει "ξεπεραστεί", συναντάται είτε σε νέες φυτεύσεις είτε σε οπωρώνες οι οποίοι βρίσκονται σε ημιορεινές-ορεινές ζώνες, όπου οι εκτάσεις είναι μικρές και τα εδάφη επικλινή.

Συστήνεται στις νέες εγκαταστάσεις η διαμόρφωση των δένδρων να γίνεται σε πυραμιδοειδές ή ατρακτοειδές σχήμα για επίτευξη καλύτερης καρποφορίας.

Σήμερα, υπάρχουν για μερικές ποικιλίες έτοιμα διαμορφωμένα δένδρα για φύτευση, οπότε αυτά απλά μπαίνουν στην καρποφορία με ελάχιστη διαμόρφωση.

ΕΛΙΑ

Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών (1-3 έτη) διαμορφώνεται το σχήμα των δένδρων κυρίως ως ανοικτό κύπελλο, σφαίρα ή θάμνο με ελάχιστο κλάδεμα όπως ελάχιστες αφαιρέσεις βλαστών και βραχύνσεις.

Στις υπέρπυκνες φυτεύσεις εφαρμόζεται το γραμμικό σύστημα υποστύλωσης των δένδρων και τα δένδρα διαμορφώνονται σε σχήμα ατράκτου-κυπαρισσάκι με έναν κύριο κορμό-οδηγό κύρια μόνα τους λόγω του γενετικού τους χαρακτηριστικού (ανάπτυξη σε ατρακτοειδή μορφή).

Κατά τη διαμόρφωση σε κύπελλο, τα νεαρά δενδρύλλια συνήθως φυτεύονται χωρίς να κλαδευτούν.

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, την πρώτη βλαστική περίοδο αφήνονται τρεις πλάγιοι βλαστοί (βραχίονες), σε ύψος 30-60 cm από το έδαφος.

Επιλέγονται οι πιο ζωηροί βλαστοί, με τη μεγαλύτερη διάμετρο και την καλύτερη κατανομή στο χώρο (η γωνία μεταξύ τους πρέπει να είναι 90ο ή 120ο). Σε κάθε προεπιλεγμένο βλαστό αφήνεται δίπλα ένας αντικαταστάτης, για την περίπτωση που κάτι συμβεί στον πρώτο (σπάσιμο, προσβολή κλπ).

Οι υπόλοιποι βλαστοί, και κυρίως οι παραφυάδες, αφαιρούνται.

Την επόμενη χρονιά, εάν οι τρεις βασικοί βλαστοί-βραχίονες έχουν αναπτυχθεί σωστά, αφαιρούνται οι αντικαταστάτες.

Κάθε χρόνο γίνεται αφαίρεση των παραφυάδων και των λαίμαργων, που εκπτύσσονται από τη βάση του κορμού του δένδρου και οι βλαστοί ή κλάδοι που βρίσκονται σε μη κατάλληλες θέσεις.

Χρειάζεται προσοχή ώστε το κλάδεμα να είναι ελαφρύ καθώς το αυστηρό κλάδεμα καθυστερεί την είσοδο των δένδρων σε καρποφορία.

Έτσι, τα πρώτα χρόνια ή δεν πρέπει να αφαιρείται καθόλου βλάστηση από το κορυφαίο τμήμα της κόμης των δένδρων ή αν αφαιρείται να είναι ελάχιστη.

Όταν όμως τα δένδρα μπουν σε καρποφορία (3ο–4ο έτος), τότε χρειάζεται η διενέργεια κλαδέματος, που να αποσκοπεί στη δημιουργία του δευτερογενούς σκελετού της κόμης.

Ο δευτερογενής σκελετός αποτελείται μέχρι τρεις δευτερεύοντες βραχίονες, που εκπτύσσονται από κάθε πρωτογενή βραχίονα.

Η δημιουργία του δευτερογενούς σκελετού καλό είναι να συμπληρώνεται σε όσο το δυνατόν μακρύτερη περίοδο διότι η υπερβολική αφαίρεση βλάστησης, κατά τη νεαρή αυτή ηλικία, ευνοεί την ανάπτυξη ζωηρής βλάστησης και αναστέλλει την καρποφορία μέχρι που να εξασθενήσει η βλάστηση και να παραχθεί νέα καρποφόρα βλάστηση.

farmacon.gr