Οι χηλικοί παράγοντες των λιπασμάτων και τα φυτά

Κάθε φυτό χρειάζεται ορισμένα στοιχεία - πέρα από το έδαφος, τον ήλιο, τη βροχή και τον αέρα – για να αναπτυχθεί. Τα βασικά συστατικά των ζωντανών κυττάρων είναι οι πρωτεΐνες, οι οποίες σχηματίζονται από τα δομικά τους υλικά που ονομάζονται αμινοξέα.

Είναι εδώ και καιρό γνωστό, πως η διάθεση των αμινοξέων στις κατάλληλες ποσότητες, αυξάνει την απόδοση και την ποιότητα των καλλιεργειών. Ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό των αμινοξέων είναι η ιδιότητά τους ως φυσικοί χηλικοί παράγοντες.

Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει για τα χηλικά, καθώς και για τα αμινοξέα. Ας προσπαθήσουμε σε αυτή τη συζήτηση, να κατανοήσουμε ακόμη περισσότερο τη λειτουργία και τη σημασία αυτών.

Η χηλικοποίηση εμπεριέχει τεχνικούς όρους η κατανόηση των οποίων απαιτεί ένα ισχυρό υπόβαθρο γνώσεων χημείας. Για να απλοποιήσουμε όμως τα πράγματα όσο το δυνατό περισσότερο, θα πρέπει να λάβουμε υπ’όψη μια απλή αλλά πολύ βασική αρχή όσον αφορά στη χηλικοποίηση:

Χηλικοποίηση είναι στην ουσία η λεπτή επίστρωση γύρω από μια θρεπτική ουσία, όπως ακριβώς συμβαίνει με την  εξωτερική επίστρωση σε ένα κουφέτο.

Ένα πολύ απλοϊκό παράδειγμα είναι να σκεφτεί κανείς το εξής:

εάν τοποθετηθούν ο ένας απέναντι στον άλλον, δύο αντίθετοι πόλοι ενός μαγνήτη, τότε αυτοί όπως όλοι γνωρίζουμε, μένουν κολλημένοι. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και όταν μια αρνητικά φορτισμένη ρίζα προσπαθεί να απορροφήσει τα θετικά φορτισμένα θρεπτικά συστατικά.

Τι θα ήταν αυτό λοιπόν αυτό που θα βοηθούσε τη ρίζα να απορροφήσει τις πολύτιμες για το φυτό θρεπτικές ουσίες;

Ένας τρόπος θα ήταν να μπορέσει να γίνει το φορτίο του θρεπτικού συστατικού ουδέτερο. Τα χηλικά αναλαμβάνουν αυτόν το ρόλο, αφού περικλείουν με ένα είδος εξωτερικού καλύμματος, τα θρεπτικά στοιχεία, ακυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο το φορτίο τους, κάνοντάς τα ουδέτερα.

Μέσω αυτής της διαδικασίας, επιτρέπεται η δέσμευση της θρεπτικής ουσίας στη ρίζα του φυτού.

Οι ρίζες και τα φύλλα των φυτών είναι αρνητικά φορτισμένα, ενώ τα ιχνοστοιχεία είναι θετικά φορτισμένα. Λόγω αυτού του γεγονότος, τα ιχνοστοιχεία προσκολλώνται εξωτερικά της ρίζας του φυτού και παραμένουν σταθερά εκεί.

Τι ακριβώς όμως είναι και τι κάνει η χηλικοποίηση;

Η χηλικοποίηση στο έδαφος αυξάνει τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών ουσιών στα φυτά. Οργανικές ουσίες στο έδαφος, είτε εφαρμόζονται είτε παράγονται από φυτά ή από τους μικροοργανισμούς, είναι φυσικοί χηλικοί παράγοντες. Οι πιο σημαντικές ουσίες που έχουν αυτήν την ιδιότητα, είναι οι υδροξαμικοί σιδηροφορείς, τα αμινοξέα και τα οργανικά οξέα.

Οι υδροξαμικοί σιδηροφορείς παράγονται από τους μικροοργανισμούς του εδάφους και είναι απαραίτητοι σε φυσικά οικοσυστήματα για να καταστήσουν τα θρεπτικά συστατικά διαλυτά και να τα μεταφέρουν (κυρίως σίδηρο και χαλκό) στις φυτικές ρίζες.

Μέχρι έναν ορισμένο βαθμό, το φυτό μαζί με το έδαφος, συνεργάζονται και μπορούν να κάνουν τα θρεπτικά στοιχεία διαθέσιμα, αλλά με έναν πολύ περιορισμένο τρόπο. Αυτό που πραγματικά θέλουμε να επιτύχουμε είναι να αποτραπεί η καθίζηση των θρεπτικών στοιχείων και να δημιουργηθούν σύμπλοκα θρεπτικών στοιχείων, μέσω βέβαια της χηλικοποίησης.

Αν και τα ευεργετικά βακτήρια που υπάρχουν στο χώμα αποτελούν μια άλλη μέθοδο πρόκλησης χηλικοποίησης, καθιστώντας έτσι περισσότερο διαθέσιμες τις θρεπτικές ουσίες για τα φυτά, μια μικρή επίστρωση χηλικού παράγοντα, τοποθετημένου γύρω από τα μικροθρεπτικά συστατικά - κατασκευασμένη από αμινοξέα και άλλα οργανικά οξέα - είναι ένα πολύ σημαντικό πρόσθετο χαρακτηριστικό που οι περισσότεροι καλλιεργητές θα ήθελαν να δουν στις θρεπτικές ουσίες που χρησιμοποιούν.

Τελικά όμως, σε ποιο βαθμό ωφελούνται τα φυτά από τη χηλικοποίηση;

Από έρευνες που έχουν διεξαχθεί, αυτές έχουν δείξει πως ένα αμινοξύ, το glycinate, διεγείρει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των φυτών. Αυτά τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο γλυκονικός ψευδάργυρος αύξησε το συνολικό βάρος του φυτού μεταξύ των ποσοστών 147% και 254%.

Το γλυκινικό μαγγάνιο ήταν σχεδόν εξίσου αποτελεσματικό, αυξάνοντας το συνολικό βάρος των φυτών κατά περίπου 110%.

Προφανώς και τα παραπάνω αποτελέσματα δε θα εμφανιστούν στον ίδιο βαθμό για κάθε περίπτωση, αλλά παρόλα αυτά δείχνουν τις δυνατότητες τις χηλικοποίησης για αύξηση της απόδοσης των καλλιεργειών.

Ο τύπος του χηλικού παράγοντα που χρησιμοποιείτε είναι επίσης πολύ σημαντικό θέμα. Μερικοί παράγοντες είναι πολύ ισχυροί στη σύνδεση με τη θρεπτική ουσία και μπορούν στην πραγματικότητα να εμποδίσουν την πρόσληψη τους από τα φυτά, ενώ άλλοι μπορεί να είναι πολύ αδύναμοι και να μην μπορούν να αποτρέψουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις καθίζησης.

Οι συνθετικοί χηλικοί παράγοντες των λιπασμάτων

Τα πιο πολλά συνθετικά λιπάσματα περιέχουν έναν ή περισσότερους χηλικούς παράγοντες, όπως: EDTA, DPTA και EDDHA.

► Το EDTA είναι το πιο οικονομικό και έχει καλύτερα αποτελέσματα σε εδάφη με χαμηλές τιμές pH, χαμηλότερες του 7.

► Το DPTA είναι ένας χηλικός παράγοντας ο οποίος ανταποκρίνεται καλά σε εδάφη με υψηλότερες τιμές pH, μεγαλύτερες του 7,5.

► Το EDDHA είναι το ακριβότερο από όλα αλλά και το πιο αποτελεσματικό, βάσει μελετών που έχουν διεξαχθεί.

Βιολογικοί χηλικοί παράγοντες λιπασμάτων

Υπάρχουν ενώσεις που εμφανίζονται στη φύση με τα ίδια ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόσληψη τροφής φυτών, συμπεριλαμβανομένων των φουλβικών και αμινοξέων. Αυτά μπορεί να προέρχονται από διάφορες οργανικές πηγές, όπως η πρωτεΐνη σόγιας ή αραβόσιτου.

Τα φυτά εξαρτώνται από τους φυσικούς χηλικούς παράγοντες του εδάφους ώστε να μπορέσουν να επεξεργαστούν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για να αναπτυχθούν και να παραμείνουν υγιή. Αν και οι συνθετικοί χηλικοί παράγοντες δεν μπορούν να απορροφηθούν από τα φυτά, τα αμινοξέα και τα φουλβικά οξέα μπορούν - ένα χαρακτηριστικό που αυξάνει την κινητικότητα των θρεπτικών ουσιών μέσα στο φυτό.

Οι διαφυλλικές εφαρμογές των αμινοξέων βασίζονται στη γενικότερη απαίτησή τους από τα φυτά αλλά και ειδικότερα, στα διάφορα στάδια ανάπτυξης αυτών. Τα φυτά μπορούν και απορροφούν τα αμινοξέα μέσω των στομάτων, η οποία απορρόφηση είναι ανάλογη της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.

Και έχουμε φτάσει σχεδόν στο επιθυμητό επίπεδο, όπου τα θρεπτικά συστατικά έχουν φτάσει μέσα στο φυτό. Το επόμενο βήμα είναι τα θρεπτικά συστατικά να κινηθούν μέσα στο φυτό. Το μακροθρεπτικό που συντελεί στη μετακίνηση των θρεπτικών είναι το Ca. Ένας λόγος παραπάνω να υπάρχουν οι απαιτούμενες και κατάλληλες ποσότητες ασβεστίου μέσα στο φυτό.

Το ασβέστιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μετακίνηση θρεπτικών συστατικών στο εσωτερικό του φυτού και εν τούτοις τείνει να δεσμεύσει πολλά θρεπτικά συστατικά στο έδαφος.

Ένας επιπλέον λόγος που οι χηλικοί παράγοντες είναι απαραίτητοι, είναι και ο παραπάνω. Υπάρχουν ενώσεις και στοιχεία στο έδαφος τα οποία χρειάζεται το φυτό αλλά δεν μπορεί να τα προσλάβει.

Σημείο sos σε αυτήν την περίπτωση είναι να αποφευχθεί η υπερλίπανση της καλλιέργειας. Οι υπερβολικές ποσότητες ασβεστίου ή η προσθήκη αυτού σε λάθος μορφή, μπορεί να έχουν τα ακριβώς αντίθετα και μη επιθυμητά αποτελέσματα, καθώς να είναι μια κατάσταση επιζήμια και για την πρόσληψη άλλων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών.

Μερικές φορές τα φυτά χρειάζονται μια επιπλέον χείρα βοήθειας για να δώσουν και αυτά τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ας τα βοηθήσουμε λοιπόν!

blog.farmacon.gr   Γράφει: η Ομάδα γεωπόνων της Farmacon - Farmacon Team

Πηγές:

Brown, J. C., Tiffin, L. O., & Holmes, R. S. (1960). Competition between chelating agents and roots as factor affecting absorption of iron and other ions by plant species. Plant physiology, 35(6), 878.

Wallace, A. (1971). Regulation of the micronutrient status of plants by chelating agents and other factors. Regulation of the micronutrient status of plants by chelating agents and other factors

Lindsay, W. L., & Schwab, A. P. (1982). The chemistry of iron in soils and its availability to plants. Journal of Plant Nutrition, 5(4-7), 821-840.

Wallace, A. (1960). Use of synthetic chelating agents in plant nutrition and some of their effects on carboxylating enzymes in plants. Annals of the New York Academy of Sciences, 88(2), 361-377.