Η κλιματική αλλαγή και το «αντίδοτο» στα προβλήματα που προκαλεί στη δενδροκομία

Την αύξηση της παραγωγής και διατήρησης επί ή εντός του εδάφους του δενδρώνα οργανικής ουσίας, σε όποια μορφή είναι αυτό δυνατό, προτείνει ως «αντίδοτο» στα προβλήματα που επιφέρει η κλιματική αλλαγή στις καλλιέργειες ο καθηγητής Δενδροκομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Γιώργος Νάνος.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Νάνος εξήγησε ότι η ανάπτυξη των ζιζανίων στους διαδρόμους των δενδρώνων, η φύτευση καλλιεργειών για παραγωγή βιομάζας ή και η δέσμευση αζώτου στους διαδρόμους (χλωρή λίπανση), ο τεμαχισμός των κλαδευτικών εντός του δενδρώνα και η μη αναμόχλευση του εδάφους, είναι «μόνο μερικές από τις καλές πρακτικές, που εάν εφαρμοστούν, τα οφέλη για τη θωράκιση των ανθρώπων του πρωτογενούς τομέα απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θα είναι πολλαπλά».

Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα αποτελέσματα της εφαρμογής των προαναφερόμενων πρακτικών θα αφορούν σε αύξηση της οργανικής ουσίας στο έδαφος, μείωση της διάβρωσης (από τα ακραία καιρικά φαινόμενα), ενίσχυση της διήθησης του βρόχινου νερού (αποφυγή πλημμυρών), της διατήρησης περισσότερου βρόχινου νερού διαθέσιμου για τα καλλιεργούμενα και μη φυτά, αλλά κυρίως «σε διατήρηση και βελτίωση της υγείας των ριζών και, συνολικά, του δέντρου, άρα και της αντοχής του στις καταπονήσεις, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της παραγωγικότητας του δενδρώνα».

Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Νάνος προτείνει -μεταξύ άλλων- να μπορούν οι αγρότες να χρησιμοποιούν πετρέλαιο θέρμανσης για τη θέρμανση των θερμοκηπίων, που είναι και δυναμικότατος κλάδος της πρωτογενούς παραγωγής τροφής, να δημιουργηθούν δημόσιες υπηρεσίες που να υποστηρίζουν την καλλιεργητική τεχνική, αλλά και ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ των εμπλεκόμενων στον πρωτογενή τομέα και το ερευνητικό δυναμικό της χώρας μας, που «χρηματοδοτείται από το κράτος και πρέπει σαν μέρος των υποχρεώσεών του να επιλύει προβλήματα του πρωτογενή τομέα», όπως χαρακτηριστικά τόνισε.

Πολλές οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φυτική παραγωγή

Ποιες είναι, όμως, οι αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φυτική παραγωγή; Με τη φράση «έχουμε κάνει πολλά καλά, αλλά και κακά για το περιβάλλον», ο κ. Νάνος τόνισε ότι οι αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φυτική παραγωγή στη χώρα μας είναι ποικίλες και πολλές εξ αυτών «όχι και τόσο ενθαρρυντικές».

Συγκεκριμένα, εξήγησε ότι «περιμένουμε πολύ μεγάλη μείωση του διαθέσιμου νερού για άρδευση, ενώ αντίθετα οι καλλιέργειες θα απαιτούν περισσότερο νερό για να αναπτυχθούν. Μερικές καλλιέργειες δεν θα μπορούν πια να καλλιεργηθούν λόγω υψηλών θερμοκρασιών και έλλειψης νερού ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες περιοχές της Ελλάδας όπως την κεντρική και ανατολική χώρα και τα νησιά μας».

Παράλληλα, κατά τον ίδιο, αναμένεται επέκταση εντόμων (μύγα Μεσογείου και νέα έντομα) σε περισσότερες περιοχές της χώρας (στον βορρά) και καλλιέργειες, με πάνω από μία γενιά/έτος κι «έτσι αναμένουμε τεράστιες προσβολές». Εξήγησε δε, ότι «ως αποτέλεσμα θα έχουμε μείωση της παραγωγής τροφίμων και πρώτων υλών και απαίτηση για αλλαγή στην προσέγγιση της καλλιέργειας πολλών ειδών».

Υπογραμμίζοντας ότι η επιστημονική κοινότητα έχει δείξει ότι «η μη αναμόχλευση ή η ελάχιστη αναμόχλευση των εδαφών είναι εφικτή και για τις ετήσιες καλλιέργειες, με πολλές θετικές συνέπειες για το έδαφος και το περιβάλλον», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σημείωσε ότι «δυστυχώς πολλοί δενδροκαλλιεργητές συνεχίζουν ακόμη το κάψιμο των κλαδευτικών και την αναμόχλευση του εδάφους στους δενδρώνες τους, επιτείνοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου και υποβαθμίζοντας τα εδάφη τους».

Ευτυχώς όμως, όπως έσπευσε να προσθέσει, «υπάρχουν και οι άλλοι δενδροκαλλιεργητές, που αρδεύουν με κλειστά συστήματα τοπικά, θερίζουν μόνο τα ζιζάνια και τεμαχίζουν τα κλαδευτικά αφήνοντας οργανική ουσία στο χωράφι και βελτιώνοντας έτσι συνεχώς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των καλλιεργειών και τη γονιμότητα των εδαφών τους».

Οι ελπιδοφόρες κινήσεις που γίνονται

Μπορεί η κλιματική αλλαγή να είναι απειλητικά παρούσα, ωστόσο μια σειρά από κινήσεις που γίνονται, όπως -μεταξύ άλλων- η ανακύκλωση, η μείωση κατανάλωσης ζωικών προϊόντων και καύσης λιγνίτη, χαρακτηρίζονται ελπιδοφόρος. Για τον ίδιο δε, για την ανακούφιση του πλανήτη, σημαντική θα ήταν «η ορθολογική χρήση των εισροών στη γεωργία, όπως η μείωση της χρήσης των φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και μηχανημάτων». Επιπλέον, ο κ. Νάνος προσμετρά στα θετικά τις επιτροπές που συστήνονται στα αρμόδια υπουργεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε εξειδικευμένα θέματα, όπως -μεταξύ άλλων- αυτό που αφορά την ερημοποίηση του εδάφους.

Αναφερόμενος στη δημιουργία γνώσης που έχει παραχθεί τα τελευταία χρόνια, ο ίδιος επισήμανε ότι με την πραγματοποίηση ερευνητικών έργων στο εργαστήριο Δενδροκομίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας «δίνουμε έτοιμη τροφή» στους παραγωγούς μήλων, αχλαδιών, ροδάκινων και κερασιών και στους σύμβουλους γεωπόνους τους σχετικά με το πώς να λιπάνουν καλύτερα και να επιτύχουν έτσι μείωση της λίπανσης κατά περισσότερο από 20%, περιορισμό της άρδευσης και βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων τους. Μάλιστα, σύμφωνα με τον καθηγητή, σε κάποιες περιπτώσεις οι λύσεις που προτείνονται από το εργαστήριο, λειτουργούν ευεργετικά για την ποσότητα παραγωγής των αγροτών. Επιπλέον, με τη συμβολή του εργαστηρίου, υποστηρίζεται αποτελεσματικότερα η καλλιέργεια παραδοσιακών ποικιλιών σε υψηλής αξίας (οικονομικής και διατροφικής) καρπούς.

«Δημιουργούμε αυτόματα συστήματα λήψης πληροφοριών αγρού και μεταφοράς οδηγιών στους χρήστες (γεωπόνους και αγρότες)», επισήμανε και τόνισε ότι πολλοί άλλοι πανεπιστημιακοί επιστήμονες και ερευνητές κάνουν παρόμοια πράγματα σε πολλές περιπτώσεις καλλιεργειών και περιοχών και στο πλαίσιο αυτό διερωτήθηκε «αν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ όλα αυτά τα αποτελέσματα από κάποιους».

Για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γενικώς, ο κ. Νάνος τόνισε ότι «για να μπορέσει και πάλι ο πλανήτης γη ν’ “ αντέξει” την ανθρωπότητα, θα πρέπει εμείς οι άνθρωποι να γίνουμε ...τσιφούτηδες. Πρέπει να μάθουμε να εκτιμούμε το λίγο, το τοπικό, το δικό μας και μάλιστα αυτό πρέπει να συμβεί ...χτες», τόνισε. Μεταξύ άλλων, χαρακτήρισε δέκα φορές πιο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα την κλιματική αλλαγή, ακόμη και έναντι της πανδημίας του κορονοϊού και υπενθύμισε ότι πλέον είναι κοινά αποδεκτό ότι το περιβάλλον της γης αλλάζει προς το δυσμενέστερο, ίσως πολύ πιο γρήγορα έναντι των αρχικών εκτιμήσεων που διατυπώνονταν. 

«Οι θεομηνίες εκδηλώνονται ολοένα και πιο συχνά, πολυποίκιλα και με μεγάλη ένταση, γεγονός αδιαμφισβήτητο από όλους μας», επισήμανε και πρόσθεσε πως για να καθυστερήσει η προέλαση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να εφαρμοστούν ευρέως οι μικρές αλλαγές που προτείνονται και που αθροιστικά, αν εφαρμοστούν, «θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής».

ΑΠΕ-ΜΠΕ