Εισήγηση Λ. Βασιλειάδη στην Ολομέλεια της Βουλής, στο νομοσχέδιο του ΥΠΑΑΤ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές

Ο Βουλευτής Πέλλας της Νέας Δημοκρατίας Λάκης Βασιλειάδη εισηγήθηκε εκ μέρους της πλειοψηφίας το νομοσχέδιο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων με το οποίο ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 2019/633 σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.

Το νομοσχέδιο, το οποίο υπερψηφίστηκε σήμερα με ευρεία διακομματική πλειοψηφία, θέτει ένα προστατευτικό πλαίσιο για τους παραγωγούς, τους συλλόγους και τους συνεταιρισμούς, τους μεταποιητές και τους μικρότερους εμπόρους, από τους διαπραγματευτικά ισχυρότερους συναλλασσόμενούς τους, αναγνωρίζει σαφώς και να απαγορεύσει δεκαέξι αθέμιτες πρακτικές, θέτει το πλαίσιο συνεργασίας και συντονισμού των αρχών των κρατών-μελών για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων αυτών και τέλος εισάγει ένα ελάχιστο ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο, το οποίο τα κράτη-μέλη μπορούν μετά να επεκτείνουν.

Το βίντεο της ομιλίας είναι διαθέσιμο στο σύνδεσμο https://youtu.be/bid5EC3sMvo

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

«Ευχαριστώ κ. Πρόεδρε,

Κύριε Υπουργέ, αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι, εμείς που προερχόμαστε από Περιφερειακές Ενότητες στις οποίες ο πρωτογενής τομέας έχει κυρίαρχο ρόλο στην τοπική οικονομία, γνωρίζουμε καλά τα σύνθετα προβλήματα που προκύπτουν και τις ιδιαίτερες δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ όλων των κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων. Για να φτάσει ένα φρούτο ή ένα λαχανικό «από το αγρόκτημα στο πιρούνι», όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε και στις συνεδριάσεις της Επιτροπής, έχει προηγηθεί μία πολύπλοκη αλληλουχία εμπορικών συναλλαγών με ταυτόχρονη την πίεση χρόνου που προκύπτει από την αναπόφευκτη αλλοίωση του φρέσκου προϊόντος. Γνωρίζουμε καλά επίσης ότι η εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα αποτελεί μονόδρομο για την μακροπρόθεσμη επιβίωσή τους. Και τέλος γνωρίζουμε καλά ότι η κατεξοχήν αγορά στην οποία μπορεί να κατευθυνθεί η εξωστρέφεια αυτή είναι η ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συνθήκες αυτές που προανέφερα, πολλές φορές αφήνουν εκτεθειμένους τους παραγωγούς και τις μικρές επιχειρήσεις απέναντι σε εμπόρους και διανομείς, οι οποίοι συχνά εκμεταλλεύονται το μέγεθός τους και την τοποθέτησή τους στην ευρωπαϊκή αγορά, καταφεύγοντας σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως η καθυστέρηση πληρωμών ή η μετακύληση κόστους και ρίσκου.

Το υπό συζήτηση Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων που έχω την τιμή να εισηγούμαι τιτλοφορείται «Ενσωμάτωση της Οδηγίας 633 του 2019 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Απριλίου 2019 σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων και λοιπές διατάξεις.» Χωρίζεται σε δύο μέρη. Με το πρώτο μέρος ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο η ευρωπαϊκή Οδηγία 633 και αφορά στις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές μεταξύ των «κρίκων» της αλυσίδας που προ είπα. Θα ήθελα να αναφέρω ότι η Οδηγία ψηφίστηκε με ευρεία πλειοψηφία από τις ευρω-ομάδες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 2013 με την «Πράσινη Βίβλο για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού» , αναγνώρισε τις ανισορροπίες στη διαπραγματευτική ισχύ μεταξύ προμηθευτών και αγοραστών γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Ακολούθησαν κάποιες Εκθέσεις της Επιτροπής, στις οποίες τονίζεται ότι

1ον οι αθέμιτες αυτές πρακτικές μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργία της αγοράς, να αυξήσουν το κόστος των τελικών προϊόντων και ταυτόχρονα να περιορίσουν τα κέρδη της αδύναμης πλευράς,

2ον η εφοδιαστική αλυσίδα των αγροτικών προϊόντων είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις πρακτικές αυτές και

3ον είναι αναγκαία η υιοθέτηση ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με έμφαση στην αποτελεσματική εφαρμογή του.

Παράλληλα, 20 κράτη-μέλη είχαν υιοθετήσει σε διαφορετικό βαθμό εθνικές νομοθεσίες. Η χώρα μας μέχρι σήμερα δεν διαθέτει σχετικό εξειδικευμένο πλαίσιο προστασίας, παρά μόνο κάποιες διάσπαρτες διατάξεις σε διάφορους Νόμους και ένα άρθρο σε Νόμο του 1914.

Η Οδηγία έχει τέσσερις στόχους:

-να θέσει ένα προστατευτικό πλαίσιο για τους παραγωγούς, τους συλλόγους και τους συνεταιρισμούς, τους μεταποιητές και τους μικρότερους εμπόρους, από τους διαπραγματευτικά ισχυρότερους συναλλασσόμενούς τους,

-να αναγνωρίσει σαφώς και να απαγορεύσει δεκαέξι αθέμιτες πρακτικές,

-να θέσει το πλαίσιο συνεργασίας και συντονισμού των αρχών των κρατών-μελών για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων αυτών και

-να εισάγει ένα ελάχιστο ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο, το οποίο τα κράτη-μέλη βεβαίως μπορούν μετά να επεκτείνουν.

Εδώ θέλω να τονίσω την ανάγκη αλλά και την αξία να θεσμοθετηθεί ένα ενιαίο πλαίσιο -ίδιο σε όλα τα κράτη-μέλη. Μια ευρωπαϊκή αντιμετώπιση του προβλήματος είναι απαραίτητη όταν ζούμε και δραστηριοποιούμαστε εντός της Κοινής Αγοράς. Σε ό,τι αφορά στις ελληνικές επιχειρήσεις, άποψή μας είναι ότι αυτό το δίχτυ προστασίας θα επιτρέψει σε παραγωγούς, μεταποιητές και εμπόρους να τολμήσουν να κάνουν τις επιχειρήσεις τους πιο εξωστρεφείς.

Η οδηγία ακολουθεί μία τμηματική και όχι οριζόντια λογική ως προς το ποιόν προστατεύει από ποιόν, ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία του σχετικά αδύναμου από τον σχετικά δυνατό. Να τονίσω εδώ πως οι διατάξεις του πρώτου μέρους δεν αφορούν συναλλαγές με καταναλωτές. Οι έξι κατηγορίες που προκύπτουν ξεκινούν από επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών 2 εκατομμυρίων ευρών και καταλήγουν σε άνω των 350 εκατομμυρίων ευρώ. Η προστασία αυτή αφορά αρχικά δέκα αθέμιτες πρακτικές που απαγορεύονται ρητώς και υπό όλες τις προϋποθέσεις. Οι «μαύρες» αυτές πρακτικές –όπως χαρακτηρίστηκαν και στη συζήτηση στο ευρωκοινοβούλιο- περιλαμβάνουν:

-την καθυστέρηση πληρωμών (30 ημέρες για τα αλλοιώσιμα τρόφιμα και 60 για τα υπόλοιπα),

-την ακύρωση παραγγελιών χωρίς έγκαιρη προειδοποίηση,

-τη μονομερή τροποποίηση όρων της συμφωνίας,

-την απαίτηση πληρωμών που δεν σχετίζονται με τη συναλλαγή,

-την απαίτηση πληρωμής για αλλοίωση ή καταστροφή προϊόντων,

-την απειλή εμπορικών αντιποίνων,

-την απαίτηση αποζημίωσης για καταγγελίες και τέλος

-την δέσμευση του πωλητή ως προς την ποσότητα χωρίς ταυτόχρονη δέσμευση για την τιμή.

Επιπλέον, απαγορεύονται έξι ακόμα «γκρίζες» αθέμιτες πρακτικές εκτός εάν υπάρχει πρότερη ρητή συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτές αφορούν την επιστροφή αδιάθετων προϊόντων και την απαίτηση πληρωμής για διαφήμιση ή προώθηση των προϊόντων.

Ως προς την παρακολούθηση και εφαρμογή των κανόνων αυτών, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων προχωρά στη σύσταση εξειδικευμένης Επιτροπής Καταπολέμησης Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών, η οποία, από κοινού με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, θα είναι αρμόδια για την επιβολή των απαγορεύσεων. Θεσπίζεται ο μηχανισμός καταγγελιών και επιβολής κυρώσεων, καθώς και διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων. Η ενσωμάτωση της Οδηγίας κλείνει με το πλαίσιο συνεργασίας και αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των αρμόδιων αρχών των κρατών-μελών.

Περνώντας στο δεύτερο μέρος, έχουμε 3 ακόμα άρθρα που ρυθμίζουν ζητήματα λειτουργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Με το Άρθρο 18 καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία της ηλεκτρονικής δημοπρασίας για την παραχώρηση χρήσης ακινήτων που διαχειρίζεται το Υπουργείο. Η μέχρι σήμερα διαδικασία προβλέπεται από τον Νόμο 4061 του 2012 και αφορά σε έκδοση προεδρικού διατάγματος το οποίο εισηγούνταν οι Υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και Ανάπτυξης & Επενδύσεων. Πρόκειται για χρονοβόρα διαδικασία, ενώ η σκοπιμότητα της συμμετοχής του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων στην εισήγηση της εν λόγω κανονιστικής πράξης δεν τεκμηριώνεται επαρκώς. Επιπλέον, με την παράγραφο 2, αλλάζει ο περιορισμός για κάθε μέλος της τριμελούς Επιτροπής Θεμάτων Γης & Επίλυσης Διαφορών να συμμετέχει σε αυτή μόνο μια φορά κάθε δύο έτη αντί τέσσερα που είναι σήμερα η διάταξη. Αντιστοίχως, με την παράγραφο 3, αλλάζει ο περιορισμός για κάθε μέλος της τριμελούς Επιτροπής Ελέγχου & Νομιμότητας να συμμετέχει σε αυτή μόνο μια φορά κάθε δύο έτη αντί τέσσερα που ισχύει σήμερα.

Με το Άρθρο 19 δίνεται η δυνατότητα στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, λόγω των εκτάκτων συνθηκών που επικράτησαν στην αγροτική παραγωγή και την οικονομική ζωή της χώρας, να συνάπτουν και να ανανεώνουν συμβάσεις δανείων, πιστώσεων και χρηματοδοτήσεων από πιστωτικά και λοιπά χρηματοδοτικά ιδρύματα μέχρι 25.000 ευρώ, χωρίς προσκόμιση αποδεικτικού ασφαλιστικής ενημερότητας, όπως προβλέπεται από τον Νόμο 4611 του 2019. Όπως έχουμε δει, πρόκειται για διάταξη που εφαρμόζεται ήδη με έκτακτο χαρακτήρα, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στη χώρα μας. Έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό μέτρο και ευρέως αποδεκτό από τον αγροτικό κόσμο.

Τέλος, με το Άρθρο 20 επιτρέπεται η υλοποίηση του υπομέτρου 2.1 με τίτλο «Χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών στον γεωργικό τομέα» του Προγράμματος «Αγροτική Ανάπτυξη της Ελλάδας» 2014-2020, με τη δυνατότητα επιλογής των παρόχων γεωργικών συμβουλών μέσω διαδικασίας ανοικτής πρόσκλησης υποβολής αιτήσεων σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Προβλέπεται έκδοση Υπουργικής Απόφασης για την υλοποίηση του μέτρου και θέσπιση του συστήματος διαχείρισης, παρακολούθησης, πληρωμής και ελέγχου του υπομέτρου 2.1 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης. 

Σε αυτό το σημείο κ. Πρόεδρε θα ήθελα να αναφερθώ στις σχετικές συνεδριάσεις της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής & Εμπορίου, οι οποίες -επιτρέψτε μου να πω- πως ήταν υποδειγματικές ως προς το επίπεδο του διαλόγου, κάτι που τιμά όλες και όλους τους συναδέλφους, και που πραγματικά χρειάζεται η χώρα και η κοινωνία μας σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία που βρίσκεται. Ιδιαίτερα χρήσιμες αποδείχθηκαν επίσης οι παρεμβάσεις των εκπροσώπων των προσκεκλημένων φορέων. Προσπαθώντας να τις εντάξω σε δύο μεγάλες κατηγορίες θα μπορούσα να πω πως οι ανησυχίες τους αφορούν:

1ον, την επέκταση του νόμου ώστε να συμπεριλάβει μεγαλύτερο αριθμό προστατευόμενων επιχειρήσεων. Πολλοί συνάδελφοι από την αντιπολίτευση, αλλά και εμείς και φυσικά οι φορείς, εξέφρασαν τη σκέψη ότι ίσως ο νόμος θα πρέπει να προστατεύει και μικρότερες επιχειρήσεις, ξεκινώντας από τζίρους της τάξης του Ενός εκατομμυρίου.

2ον, τις διαδικασίες εφαρμογής, τη νέα γραφειοκρατία που θα δημιουργήσει και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Ιδιαζόντως παραγωγική αποδείχθηκε και στάση σύσσωμης της Ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, η οποία προσήλθε με τον πρέποντα σεβασμό προς την κοινοβουλευτική διαδικασία και διάθεση παραγωγικής ανταλλαγής απόψεων. Ήδη, όπως εκφράστηκε και από τον Υπουργό στις τοποθετήσεις του, κάποιες χρήσιμες προτάσεις συναδέλφων και φορέων σχεδιάζεται να ενσωματωθούν στις Υπουργικές Αποφάσεις και τις Εγκυκλίους που θα ακολουθήσουν.

Πριν κλείσω κ. Πρόεδρε, θα ήθελα να τοποθετηθώ για την Τροπολογία με γενικό αριθμό 832 και ειδικό 30 και ειδικότερα τις διατάξεις αναφορικά, με την παράταση του χρονικού διαστήματος παραχώρησης χρήσης αγροτικών ακινήτων, και την παράταση προθεσμιών διενέργειας γενικής συνέλευσης και θητείας οργάνων διοίκησης αγροτικών συνεταιρισμών. Και οι δύο αυτές διατάξεις διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία του πρωτογενούς τομέα, ο οποίος έχει πληγεί βάναυσα -άμεσα και έμμεσα- από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Χαίρομαι που το Υπουργείο άκουσε τον αγροτικό κόσμο και δίνει λύσεις.

Κλείνοντας, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, νομίζω πως σε μεγάλο βαθμό συμφωνούμε οι περισσότεροι ως προς τη χρησιμότητα της ψήφισης του σχεδίου νόμου αυτού. Είναι σαφής τόσο η ουσιαστική ανάγκη προστασίας των ευάλωτων κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και η τυπική ανάγκη ενσωμάτωσης στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 633 του 2019, για την οποία μάλιστα προβλέπεται ρητά ότι θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι την 1η Νοεμβρίου του 2021. Καλώ λοιπόν όλες και όλους τους συναδέλφους, από το σύνολο του Σώματος, να υπερψηφίσουν το υπό συζήτηση Σχέδιο Νόμου. Σας ευχαριστώ.»