Ορθές πρακτικές στην ελαιοκαλλιέργεια

Το ελαιόδενδρο και τα προϊόντα του (ελαιόκαρπος και ελαιόλαδο) αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο της γεωργίας στην χώρα μας. Πέραν του οικονομικού οφέλους, η ελαιοκαλλιέργεια συμβάλλει στη συγκράτηση του πληθυσμού σε μειονεκτικές περιοχές, καθώς επίσης και στην προστασία του οικοσυστήματος. Εντούτοις, παρά την ύπαρξη ποιοτικών και εμπορεύσιμων παγκοσμίως ποικιλιών και παρά τις ευνοϊκές εδαφοκλιματικές συνθήκες στην Ελλάδα, παρατηρούνται προβλήματα στον τομέα των ορθών πρακτικών. Ορισμένες βασικές κατευθύνσεις για την εφαρμογή ορθολογικής διαχείρισης, για κάθε καλλιεργητική τεχνική ξεχωριστά, δίνονται παρακάτω:

Επιλογή ποικιλίας και τοποθεσίας για εγκατάσταση ελαιώνα
Η ποικιλία θα πρέπει να είναι κατάλληλη για το μικροκλίμα της περιοχής. Σε περιοχές της Β. Ελλάδας όπου το ψύχος είναι περισσότερο, η ποικιλία που επιλέγεται θα πρέπει να είναι ανθεκτική σε αυτό. Σε διαφορετική περίπτωση, υπάρχει το ενδεχόμενο ολικής ή μερικής καταστροφής των δένδρων από παγετό. Αντίθετα, ποικιλίες με μεγάλες ανάγκες σε κρύο τον χειμώνα για να αναπτύξουν ανθοφόρους οφθαλμούς (εαρινοποίηση), θα πρέπει να αποφεύγεται να εγκαθίστανται σε ζεστές περιοχές. Επιπλέον, η καταλληλότητα της τοποθεσίας εξασφαλίζει χαμηλότερες ανάγκες σε εισροές (π.χ. για φυτοπροστασία). Ειδικότερα, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αποφεύγονται παγετόπληκτες ή υγρές περιοχές, με βαριά εδάφη που δε στραγγίζουν καλά.

Άρδευση
Η άρδευση συστήνεται να γίνεται με νερό καλής ποιότητας και με το σύστημα με σταγόνες (στάγδην) ή μικροσπρέι. Αντίθετα, αρδεύοντας με κατάκλυση, τα δένδρα δέχονται διαφορετικές ποσότητες νερού, ξεπλένονται τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους, υπάρχουν απώλειες νερού από διήθηση, απορροή και εξάτμιση και αναπτύσσονται πολλά ζιζάνια μετά την άρδευση. Η χρήση οργάνων και λογισμικού για τον προσδιορισμό των αναγκών σε νερό και την κατάρτιση προγράμματος άρδευσης, θα μείωνε εντυπωσιακά την κατανάλωση νερού και θα βελτίωνε την ζωηρότητα και παραγωγικότητα των δένδρων. Ιδιαίτερα, σε ορισμένα στάδια της ανάπτυξης των δένδρων, η άρδευση είναι απολύτως απαραίτητη. Η κάλυψη των υδατικών αναγκών με την άρδευση είναι πολύ μεγάλης σημασίας για τις επιτραπέζιες ελιές, στις οποίες το μέγεθος του ελαιόκαρπου (κατά συνέπεια και η τιμή του) επηρεάζεται ιδιαίτερα από την άρδευση.

Λίπανση
Για να καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες των ελαιόδεντρων σε θρεπτικά, η λίπανση θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων φύλλων (φυλλοδιαγνωστική) και εδάφους. Ενθαρρύνεται η χρησιμοποίηση οργανικών λιπασμάτων, όπως επίσης και σύγχρονων ανόργανων λιπασμάτων τα οποία είναι πιο αποτελεσματικά (π.χ. βραδείας απελευθέρωσης, με αναστολείς απονιτροποίησης). Επιπλέον, με την εγκατάσταση συστήματος υδρολίπανσης, ο παραγωγός έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει το πρόγραμμα λίπανσης έτσι ώστε να ικανοποιούνται πλήρως οι ανάγκες των δένδρων. Σε ειδικές περιπτώσεις ανάγκης για διόρθωση τροφοπενιών, ή για άμεση ενίσχυση με κάποιο θρεπτικό, η διαφυλλική λίπανση έχει αποδειχτεί αρκετά αποτελεσματική. Το βόριο και το κάλιο είναι πολύ σημαντικά θρεπτικά για την καρπόδεση και ελαιογένεση στον καρπό της ελιάς, αντίστοιχα.
Τέλος, υλικά που αντιμετωπίζονται συνήθως ως απόβλητα, όπως τα κλαδιά που αφαιρούνται με το κλάδεμα («κλαδέματα») και τα υποπροϊόντα των ελαιοτριβείων, μπορούν - υπό προϋποθέσεις - να αξιοποιηθούν ως συμπληρωματικά στοιχεία θρέψης (βλέπε «φερτάρδευση»). Έτσι, λύνεται και το σοβαρό πρόβλημα της απόθεσής τους.

Διαχείριση εδάφους/ζιζανίων
Η κατεργασία του εδάφους (όργωμα, σκάλισμα) συχνά οδηγεί το έδαφος σε διάβρωση, απώλεια οργανικής ουσίας και γενικά υποβάθμιση. Για αυτούς τους λόγους συστήνεται η ελάχιστη δυνατή διατάραξη του εδάφους με κατάλληλα μηχανήματα ώστε να αποφεύγεται η συμπίεση του εδάφους. Ακόμη, η διατήρηση χλοοτάπητα κατά τη διάρκεια του χειμώνα προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα όπως τη συγκράτηση του εδάφους και την ενίσχυση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Πειράματα έδειξαν ότι και η σπορά μιγμάτων φυτικών ειδών (αγρωστώδη-ψυχανθή) δίνει αντίστοιχα οφέλη και επιπλέον αυξάνει με φυσικό τρόπο την περιεκτικότητα του αζώτου στο έδαφος.

Κλάδεμα
Το κλάδεμα είναι τεχνική με την οποία ρυθμίζεται η ζωηρότητα και το μέγεθος των δένδρων, η ισορροπία βλάστησης και καρποφορίας, η έκθεση του φυλλώματος στο φως (φωτοσύνθεση), η διαπνοή (απώλειες νερού) και η παρενιαυτοφορία. Θα πρέπει να γίνεται με επιμέλεια, και σε ετήσια βάση. Η ελιά είναι φωτόφιλο είδος αλλά το κλάδεμα δεν πρέπει να είναι υπερβολικά αυστηρό. Η κόμη να διαμορφώνεται με τέτοιον τρόπο που να βελτιστοποιείται η αξιοποίηση του ηλιακού φωτός, η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα και η σύνθεση υδατανθράκων και ως αποτέλεσμα τα δένδρα να βλαστάνουν και να καρποφορούν επαρκώς. Το κλάδεμα θα πρέπει να γίνεται εξειδικευμένα και ξεχωριστά από τη συγκομιδή. Η χρήση δίχρονων αλυσοπρίονων για το κλάδεμα, μπορεί με τα καυσαέρια τους να επιμολύνουν τους καρπούς και συνεπώς το παραγόμενο ελαιόλαδο. Τα υπολείμματα του κλαδέματος («κλαδέματα») δεν θα πρέπει να καίγονται (εκτός της περίπτωσης ασθενειών), όπως συχνά γίνεται, αλλά μετά από θρυμματισμό, είτε να ενσωματώνονται άμεσα στο έδαφος του ελαιώνα, είτε να αξιοποιούνται για τη δημιουργία εδαφοβελτιωτικού υλικού (κομπόστ). Με τον τρόπο αυτό, το έδαφος εμπλουτίζεται με οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία, μειώνονται οι ανάγκες σε λίπανση, βελτιώνεται η υδατοϊκανότητα του εδάφους και περιορίζεται η ανάπτυξη των ζιζανίων. Όταν γίνεται καύση κλαδεμάτων να γίνεται εκτός ελαιώνα (επιμόλυνση καρπών).

Φυτοπροστασία
Προτείνεται η συστηματική παρακολούθηση των πληθυσμών και προσβολών των σημαντικότερων εχθρών της ελιάς πριν την εφαρμογή φυτοφαρμάκων. Έτσι, αποφεύγονται οι άσκοπες επεμβάσεις- ψεκασμοί που έχουν οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Επιπλέον, συστήνεται η επιλογή νέων, εξειδικευμένων φυτοφαρμάκων που είναι λιγότερο τοξικά για τα έντομα μη-στόχους, τα ωφέλιμα έντομα αλλά και για το περιβάλλον. Προληπτικές επεμβάσεις με χαλκό προλαμβάνουν έντονες προσβολές από ασθένειες, απολυμαίνουν πληγές ή τομές στην κόμη και ενισχύουν την αντοχή των δένδρων στο ψύχος.

Συγκομιδή
Η συγκομιδή των επιτραπέζιων ποικιλιών γίνεται με τα χέρια ‘αρμεχτά’. Στις λαδολιές, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί ώστε με το ράβδισμα ή με τα μηχανήματα να μην τραυματίζεται το δένδρο. Σε αντίθετη περίπτωση, υπάρχει κίνδυνος μολύνσεων (π.χ. καρκινώματα). Η συγκομιδή να γίνεται έγκαιρα, διότι καθυστερημένη συγκομιδή εξαντλεί το δένδρο και μπορεί να το οδηγήσει σε παρενιαυτοφορία. Η ελαιοσυλλογή πρέπει να γίνεται στο κατάλληλο στάδιο ωριμότητας του καρπού της κάθε ποικιλίας. Οι πρώιμες ελιές έχουν συνήθως υψηλότερη διατροφική αξία αλλά μικρότερη απόδοση σε ελαιόλαδο, ενώ οι υπερώριμες χάνουν σε γεύση και ποιότητα, αλλά υπερτερούν σε απόδοση. Τέλος, οι ελιές θα πρέπει να διατηρούνται σε κατάλληλες συνθήκες και όσο το δυνατό πιο σύντομα να μεταφέρονται στο ελαιοτριβείο ή το χώρο επεξεργασίας.

Το κείμενο περιέχει τα βασικά στοιχεία της τοποθέτησης του κ. Χρήστου Χατζησαββίδη στη συζήτηση "Ορθές πρακτικές ελαιοκαλλιέργειας" στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου "Εγκυκλοπαίδεια Ελαιοκομίας: Το ελαιόλαδο" στην Agrotica 2018.

olivenews.gr